Zespół Aspergera - co powinieneś o nim wiedzieć?

Zespół Aspergera

Zespól Aspergera to zaburzenie ze spektrum autyzmu, przyjmujące łagodny charakter. W przeciwieństwie do autyzmu dziecięcego, zarówno u dzieci, jak i dorosłych, przypadłość nie powoduje zaburzeń w rozwoju umysłowym. Mimo to, autyzm i zespół Aspergera łączą cechy wspólne takie jak: wycofanie oraz problemy społeczne.

Osoby, które cierpią na zespół Aspergera, w odróżnieniu od tych dotkniętych autyzmem, potrafią samodzielnie funkcjonować. Dorośli dotknięci zespołem Aspergera są często uważani za ekscentryków, którzy całą uwagę poświęcają swojemu hobby i są zamknięci w swoim świecie. Zespół Aspergera to przypadłość, która częściej występuje u chłopców. Jego leczenie w znacznej mierze opiera się o terapię behawioralną.

Objawy zespołu Aspergera

Zespół Aspergera (ZA) rozpoznaje się zarówno u dorosłych, jak i u małych dzieci. Zwykle, przypadłość diagnozuje się, kiedy dziecko rozpoczyna naukę w przedszkolu lub szkole. Zazwyczaj pierwsze objawy zaburzenia odbierane są jako wysoka inteligencja. Jest tak, ponieważ osoby dotknięte zespołem Aspergera wykazują się ponadprzeciętnymi umiejętnościami w określonej dziedzinie. Najczęściej znacznie szybciej niż inni uczą się pisać oraz czytać, a także cechuje ich bardzo dobra pamięć. Mogą wykazywać zainteresowanie w wąskich i mało popularnych dziedzinach wiedzy. Pasją obdarzają niecodzienne rzeczy takie jak: rozkłady jazdy, mapy, czy narzędzia.

Osoby dotknięte zespołem Aspergera cechuje charakterystyczne użycie języka. Ich sposób wypowiedzi jest wyjątkowo poprawny, pełen specjalistycznego słownictwa związanego z ich zainteresowaniami. Ponadto, dzieci z tą przypadłością bardzo dosłownie odbierają znaczenie słów, nie dostrzegając ich metaforycznego wydźwięku. To prowadzi do częstego braku zrozumienia żartów, ironii oraz mowy potocznej.

Pomimo bardzo wysokiej inteligencji, osoby z zespołem Aspergera mają trudności w kontaktach z rówieśnikami. Dzieci w wieku szkolnym izolują się od innych, wolą bawić się w pojedynkę oraz unikają kontaktu wzrokowego.

Dzieci dotknięte zespołem Aspergera mają trudności z dostrzeżeniem problemów innych ludzi oraz ze zrozumieniem odmiennego punktu widzenia. To sprawia, że często ich reakcja jest nieadekwatna do sytuacji, np. reagują śmiechem w smutnych momentach. Zwykle tego typu zachowanie odbierane jest przez innych jako zniechęcające i w efekcie prowadzi do odizolowania się od osoby z ZA.

Zespół Aspergera zwykle diagnozuje się w okresie, kiedy dziecko jest w wieku szkolnym. Wcześniej zaburzenie to nie zostaje zidentyfikowane, ponieważ właśnie w szkole pojawiają się pierwsze problemy z odnalezieniem się w grupie rówieśników.

Podsumowując, najczęściej występujące objawy, które związane są z Zespołem Aspergera to:

• problemy z tworzeniem więzi emocjonalnych,
• upośledzenie interakcji społecznych,
• brak empatii,
• nieumiejętność współpracy w grupie,
• problemy z zawieraniem znajomości,
• wyuczone, rytualne, powtarzalne zachowanie,
• zaburzenia sensoryczne (zbyt duża lub niska wrażliwość na dźwięk, temperaturę, światło),
• wąskie zainteresowanie jakąś dziedziną,
• zaburzenia mowy,
• pedantyczny, perfekcyjny język.

Zespół Aspergera - przyczyny

Do tej pory nie udało się jednoznacznie wskazać przyczyny stojącej za zespołem Aspergera. Przyjmuje się, że za tą przypadłość odpowiadają zaburzenia w rozwoju płodowym oraz nieprawidłowości neurologiczne.

Do potencjalnych przyczyn zespołu Aspergera należą:

• urazy okołoporodowe,
• uwarunkowania genetyczne,
• toksoplazmoza,
• dziecięce porażenie mózgowe,
• poważne infekcje,
• uszkodzenia Ośrodkowego Układu Nerwowego,
• wiek ojca powyżej 40 roku życia.

Jak pomóc dziecku z zespołem Aspergera?

Do najpopularniejszych metod łagodzenia zespołu Aspergera należy terapia, która rozwija w chorym umiejętności społeczno-emocjonalne. Specjalista pracujący z podopiecznym stara się ukształtować w nim odpowiednie, właściwe postawy i zniwelować niepożądane zachowania. Regularne uczęszczanie na terapię znacząco poprawia jakość życia osób dotkniętych zespołem Aspergera.

Poza terapią ważne jest również odpowiednie podejście do dziecka ze strony najbliższych mu osób. Zarówno Ty, jak i rodzice dziecka, nie masz większego wpływu na to, jak wnuk zostanie odebrany w otoczeniu szkolnym, czy pośród rówieśników na placu zabaw. Możesz jednak zadbać o to, aby atmosfera panująca w domu była dla dziecka przyjemna i komfortowa.

Aby to uczynić, warto przestrzegać kilku zasad i dobrze zrozumieć, co odczuwa dziecko dotknięte zespołem Aspergera. Wówczas będziesz w stanie zapewnić wnukowi komfortowe warunki życia, w których będzie mógł rozwijać swoje pasje i nie odczuwać dyskomfortu związanego z jego przypadłością.

Komunikacja z dzieckiem dotkniętym zespołem Aspergera

To, co należy mieć na uwadze w komunikacji z dzieckiem z ZA to fakt, że osoby dotknięte tą przypadłością rozumieją wszystkie komunikaty dosłownie. Kiedy powiesz do dziecka, że jakieś zadanie to „twardy orzech do zgryzienia”, wnuk będzie zastanawiał się, co tak naprawdę miałeś na myśli. Warto o tym pamiętać, bo wbrew pozorom w codziennej komunikacji często pojawiają się wyrażenia o przenośnym znaczeniu, które dla Twojego wnuka pozostają niezrozumiałe. To z kolei może prowadzić do konfliktów i braku porozumienia, chociażby w wykonywaniu wydanego przez Ciebie polecenia.

Komunikaty, którymi posługujemy się w trakcie rozmowy z drugą osobą, obejmują przekaz werbalny oraz niewerbalny. To, w jaki sposób coś zostanie wypowiedziane, ma bardzo duże znaczenie i decyduje o tym, jak dany przekaz zostanie odebrany. To właśnie po to wykorzystuje się liczne gesty i mimikę twarzy. Prawidłowym zachowaniem jest interpretacja gestów, jakie towarzyszą wypowiadanym słowom oraz właściwe rozpoznanie przekazu.

Osoby z zespołem Aspergera mają z tym duży problem. W komunikacji z wnukiem z ZA pamiętaj o tym i staraj się, by Twoje wypowiedzi były całkowicie zrozumiałe w treści. Uważnie dobieraj słowa i precyzuj swoją wypowiedź. Zamiast słów „niebawem”, „wkrótce”, „później”, które są abstrakcyjnym wyrazem czasu, stosuj jednoznaczne określenia: „za 3 godziny”, „jutro”, „za miesiąc”.

W rozmowie z wnukiem stosuj jednoznaczne, krótkie i zrozumiałe komunikaty. Zrezygnuj z typowego myślenia i formułowania zdań. Szczególnie w chwilach nerwowych na pewno często ciśnie Ci się na usta wiele słów, które chcesz wypowiedzieć. Zastanów się jednak, ile z tego zrozumie Twój wnuk dotknięty ZA?

Jeśli wnuk rozleje mleko na podłogę podczas biegania, powinieneś powiedzieć: „Usiądź przy stole i wypij mleko. Kiedy skończysz, wytrzyj ścierką rozlane mleko z podłogi”. Dzięki takiemu komunikatowi wnuk doskonale wie, co ma robić i nie zastanawia się nad sensem i logiką Twojej wypowiedzi.

O czym należy pamiętać, komunikując się z dzieckiem z ZA?

Osoby z ZA cechuje wąskie skupienie uwagi. Zazwyczaj, dziecko jest w stanie przyjąć z uwagą od trzech do pięciu słów. Zrezygnuj zatem z długich wywodów o tym, jakie wychowanie było w Twoich czasach oraz co groziło Ci za nieposłuszeństwo i skup się na konkretnych czynnościach, których oczekujesz od wnuka.

Mów o konkretach

Jeśli oczekujesz od dziecka posprzątania bałaganu po zabawie, powiedz mu szczegółowo, co ma zrobić, np. „wszystkie klocki włóż do pudełka, kredki włóż do piórnika”. Unikaj sformułowań „bądź grzeczny”, „zachowuj się”, „posprzątaj”. Tego typu zwroty nie niosą za sobą żadnego konkretnego zachowania, dlatego wnuk nie wie, czego dokładnie od niego oczekujesz.

Rozbudowane polecenia podziel na części

Staraj się nie mówić do wnuka ciągiem, dyktując mu poszczególne rzeczy do zrobienia. Podziel komunikat na części i rób między nimi przerwy, by wnuk miał szansę wszystko przyswoić i zrozumieć.

Dbaj o pozytywny przekaz

Pozytywne komunikaty są znacznie lepiej odbierane przez dziecko. Zamiast mówić do dziecka „nie biegaj po pokoju”, powiedz „idź pobiegać na zewnątrz”.  Oprócz pozytywnego wydźwięku drugi komunikat jest dla dziecka bardziej czytelny. Wyraża dokładnie to, czego od niego oczekujesz.

Unikaj w wypowiedziach wyrażeń przenośnych i ironii

Dzieci z ZA rozumieją słowa w ich dosłownym znaczeniu, dlatego stosowanie ironii, czy sarkazmu na pewno będzie źródłem nieporozumień. Kiedy decydujesz się na wykorzystanie słowa w jego przenośnym znaczeniu, upewnij się, że dziecko rozumie, co do niego mówisz.

Informuj o swoich emocjach

Kiedy dziecko powie coś, co wywoła w Tobie negatywne emocje, poinformuj o tym. Powiedz np. „to mi sprawiło przykrość, zawstydziło, poczułam się smutno”. Dzieci z ZA mają trudności we właściwym rozpoznaniu emocji i dlatego są szczere aż do bólu. Pamiętaj o tym i przygotuj się na niezręczne sytuacje, które mogą zdarzyć się w miejscach publicznych. Jednocześnie miej na uwadze, że komentarze rzucane przez dziecko nie mają na celu nikogo obrazić i nie są wypowiadane w złych intencjach. Wnuk mówi po prostu to, co myśli.

Staraj się ograniczać warianty wyboru

Kiedy nie wiesz, co sprawiłoby dziecku większą radość i chcesz, by samo dokonało wyboru, nie dawaj mu zbyt wiele propozycji na raz. Na przykład, kiedy chcesz przygotować na obiad coś, co lubi, zaproponuj maksymalnie dwa lub trzy dania. Wtedy wnuk znacznie szybciej się zdecyduje i łatwiej będzie mu podjąć decyzję.

Dbaj o kontakt wzrokowy

Nauka utrzymywania kontaktu wzrokowego jest bardzo ważna u dzieci z ZA. Kiedy rozmawiasz z wnukiem, staraj się zawsze utrzymywać z nim kontakt wzrokowy. Nawet jeśli jest to krótki komunikat, dziecko lepiej zrozumie to, co chcesz mu przekazać.

Wcześniej informuj o czynnościach, które mają nastąpić

Kiedy chcesz zabrać wnuka ze sobą do sklepu, powiedz mu o tym wcześniej. Staraj się nie wyrywać go w trakcie zabawy lub innego zajęcia. Wspólne wyjście oznajmij jednoznacznym, krótkim komunikatem: „Za 15 minut idziemy do sklepu, jak wrócimy, będziesz dalej się bawić”. W swoich słowach staraj się przekazywać, co nastąpi po wykonanych czynnościach.

Bądź przygotowany na niestandardowe zachowanie

Jeśli nigdy wcześniej nie zajmowałeś się wnukiem przez dłuższy czas, musisz być przygotowany na zachowanie, które odbiega od przyjętych norm. Może być to uciążliwe szczególnie w miejscach publicznych, jednak pamiętaj, że nie jest to wynik tego, że dziecko jest „niegrzeczne” lub źle wychowane. Jego sposób myślenia  i postrzegania rzeczywistości jest nieco inny, dlatego musisz mieć to na uwadze i pewne tego objawy zaakceptować.

Dziecko z zespołem Aspergera - najczęściej zadawane pytania

1. Mój wnuk ma ZA i jednym z bardziej uciążliwych objawów tego zaburzenia jest ciągłe zadawanie pytań. Wszystko, co powiem, kończy się zwykle komentarzem: „dlaczego?”, „po co?”, „kiedy?” itd. Przyznam, że czasem nie mam już cierpliwości i nie wiem, czy powinnam zawsze odpowiadać na jego pytania? Czy są one związane ze zwykłą dziecięcą zabawą i brakiem zajęcia?

   Dziecko z ZA stale poszukuje logiki w zachowaniu innych osób i w podejmowanych przez nich decyzjach. Staraj się zawsze odpowiadać na pytania wnuka, jednak rób to w sposób krótki i zrozumiały. Pamiętaj, że dziecku z ZA nie zależy na tym, by usłyszeć zawiłą historię o tym, co zmotywowało Cię do podjęcia takiej, a nie innej decyzji. To, co potrzebuje usłyszeć to konkretna informacja, która z pewnością zaspokoi jego potrzebę wiedzy.

2. Wnuk niedawno zaczął chodzić do przedszkola. Ma bardzo duże problemy z nawiązaniem znajomości. Nie ma kolegów i widzę zawsze, kiedy idę go odebrać, że siedzi sam i układa puzzle. Czy to minie? Czy dziecko z ZA może mieć przyjaciół? Jak mogę mu pomóc?

   Dzieci dotknięte ZA mają problemy z nawiązywaniem i utrzymaniem znajomości. Musisz go tego nauczyć oraz przypominać mu o tym, że kontakt z rówieśnikami jest ważny. Jeśli masz koleżanki, które mają wnuki w podobnym wieku, umówcie się na wspólny spacer lub odwiedźcie pobliski plac zabaw. Tam ucz dziecko, w jaki sposób wspólnie się bawić oraz staraj się podtrzymać znajomość pomiędzy dziećmi. To być może sprawi, że wnuk zyska przyjaciela i będzie mu łatwiej nawiązywać relacje z rówieśnikami.

3. Mój wnuk ma 5 lat i na co dzień jest pod opieką moją oraz męża. Rodzice pracują do godzin wieczornych, dlatego to my zajmujemy się odebraniem dziecka z przedszkola i zajęciem go w trakcie popołudnia. Ostatnio coraz częściej zwracam uwagę na niestandardowe zachowanie wnuka, podobny problem zauważyła też nauczycielka w przedszkolu. Kto może zdiagnozować zespól Aspergera?

   Procedura diagnozy zespołu Aspergera jest wieloetapowa i długotrwała, ponieważ uwzględnia wszystkie sfery rozwoju dziecka. Diagnozy dokonuje wykwalifikowany zespół składający się z psychologa, pedagoga oraz psychiatry. Aby rozpocząć ten proces, należy wybrać się do ośrodka, który specjalizuje się w diagnostyce zaburzeń ze spektrum autyzmu.