Emerytura po mężu - jej wysokość i zasady przyznawania

Podstawa do ubiegania się o emeryturę po mężu

Podstawę prawną do ubiegania się emerytury po zmarłym mężu gwarantuje ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z przepisami tej ustawy emeryturą po osobie zmarłej jest renta rodzinna, do której uprawnieni są członkowie rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełnia warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

Co to oznacza? W praktyce, aby otrzymać emeryturę po zmarłym mężu, w chwili śmierci musiał on być emerytem lub rencistą i pobierać z tego tytułu świadczenia, bądź też spełniał warunki do otrzymania renty lub emerytury. Jest to podstawowy warunek, który musi być spełniony, aby możliwe było otrzymanie emerytury po zmarłym mężu.

Na tym jednak warunki się nie kończą. Oprócz osoby zmarłej, pewne warunki muszą zostać spełnione również przez wdowę.

Mianowicie, wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli:

• w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo
• wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.

Ponadto prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmieci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych powyżej.

Jak rozdzielność majątkowa ma się do emerytury po małżonku? Jest to bardzo ważna kwestia, ponieważ małżonkowie, którzy nie przebywali we wspólnocie majątkowej do dnia śmierci jednego z małżonków lub jeżeli wzięli rozwód, nie mają prawa do emerytury po zmarłym małżonku. Wyjątkiem w tym zakresie jest sytuacja, gdy w chili śmierci małżonka, wdowa lub wdowiec mieli zasądzone alimenty od zmarłego.

W przypadku gdy nie spełniasz wskazanych warunków, nie jesteś uprawniony do pozyskiwania emerytury po zmarłym małżonku - inaczej mówiąc renty rodzinnej. Wówczas możesz jednak skorzystać z okresowej renty rodzinnej, która przysługuje osobom nieposiadającym dochodów. Brak źródła dochodu, które umożliwia samodzielne utrzymanie się po śmierci małżonka przez pierwsze tygodnie po jego śmieci pozwala na pobieranie okresowego świadczenia rodzinnego przez 1 rok od dnia śmierci męża lub przez cały okres uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej. W przypadku szkoleń wypłata renty nie będzie trwać dłużej niż przez 2 lata od chwili śmierci małżonka.

Poza wdowcami i wdowami, do otrzymywania emerytury po zmarłym uprawnione są również inne osoby, bowiem prawo do renty rodzinnej posiadają także:

• własne dzieci - do ukończenia 16 roku życia lub 25 roku życia w przypadku kontynuowania nauki,
• dzieci drugiego małżonka - do ukończenia 16 roku życia lub 25 roku życia w przypadku kontynuowania nauki,
• dzieci przysposobione do ukończenia 16 roku życia lub 25 roku życia w przypadku kontynuowania nauki,
• małoletni - np. wnuki przyjęte na wychowanie i utrzymanie przynajmniej na rok przed śmiercią zmarłego (z wyłączeniem młodzieży podlegającej opiece zmarłego w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka) do ukończenia 16 roku życia lub 25 roku życia w przypadku kontynuowania nauki.

Wysokość emerytury po mężu

Wiesz już, jakie warunki należy spełnić aby otrzymać emeryturę po mężu. Ale jaka jest jej wysokość?

Wysokość emerytury po zmarłym małżonku zależy od dwóch czynników:

• wysokości emerytury wyliczonej dla ubezpieczonego na dzień jego śmierci, która wyliczana jest według dotychczasowych lub nowszych zasad,
• liczby osób uprawnionych do pozyskania świadczenia.

Jaka jest więc wysokość emerytury po mężu?

Emerytura po zmarłym krewnym przysługuje w wysokości:

• 85% świadczenia zmarłego - jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest jedna osoba,
• 90% świadczenia zmarłego - jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są dwie osoby,
• 95% świadczenia zmarłego - jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są trzy osoby lub więcej.

Średnia wysokość emerytury po mężu oscyluje więc w granicach 1900-2000 zł.

Uwaga! W przypadku gdy prawo do świadczenia zmarłego ma kilka osób, wypłata świadczenia dzielona jest na równe części pomiędzy wszystkie uprawnione osoby.

Emerytura po śmierci małżonka - czy przysługuje tylko żonie?

Emerytura po śmierci małżonka nie jest zarezerwowana wyłącznie dla wdów, lecz także dla owdowiałych mężczyzn. Nie zmienia to jednak faktu, że kobiety pobierają tego typu świadczenie na korzystniejszych warunkach, ponieważ zwykle to mężczyźni mają wyższe świadczenie emerytalne. Sam ZUS potwierdza, że kobiety otrzymują niższe emerytury - bowiem średnia emerytura mężczyzn w Polsce wynosi 2800 zł, a kobiet - 1700 zł.

Skąd te różnice? Przede wszystkim stąd, że kobiety w Polsce pracują zdecydowanie krócej od mężczyzn, wskutek czego mężczyźni mają więcej czasu na zgromadzenie kapitału emerytalnego, który jest później podstawą wypłaty świadczeń emerytalnych. Dodatkowo, statystycznie kobiety żyją dłużej od mężczyzn, przez co ich kapitał jest dzielony na więcej części, co przekłada się na wysokość świadczenia miesięcznego.

Nie ulega jednak wątpliwości, że prawo do emerytury po zmarłym małżonku przysługuje również mężczyznom, a nie samym kobietom.

Jak dostać emeryturę po mężu?

Emeryturę po mężu dostaniesz, jeżeli w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych złożysz odpowiedni wniosek wraz z kompletem wymaganych do tego dokumentów. Wniosek o emeryturę po zmarłym mężu stanowi druk EER-W, który otrzymasz bezpośrednio w oddziale ZUS lub na stronie internetowej instytucji.

Do formularza dołącz następujące dokumenty:

• dokument potwierdzający datę urodzenia i stwierdzający datę zgonu członka rodziny, po którym starasz się o emeryturę,
• dokument potwierdzający Twoją datę urodzenia - jako osoby starającej się o rentę rodzinną,
• odpis skrócony aktu małżeństwa ze zmarłym,
• zaświadczenie o stanie zdrowia dziecka lub Twoim wystawione przez lekarza - jeżeli na przyznanie renty ma wpływać niezdolność do pracy,
• zaświadczenie o uczęszczaniu do szkoły w przypadku ubiegania się o rentę ze względu na wychowywania dziecka, które ukończyło 16 lat,
• oświadczenie o pozostawaniu we wspólności małżeńskiej do dnia śmieci współmałżonka, a jeżeli takiej wspólności nie było - zaświadczenie o ustaleniu prawa do alimentów na podstawie decyzji sądu,
• oświadczenie stwierdzające nieosiąganie przychodów z tytułu zatrudnienia, służby lub innej pracy zarobkowej albo prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego.

Praca a emerytura po mężu

Pobieranie emerytury po mężu nie wyklucza pracy zarobkowej. Wówczas jednak należy brać pod uwagę obowiązujące progi podatkowe - Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma bowiem prawo zawiesić lub zmniejszyć wysokość renty rodzinnej pobieranej przez wdowę lub wdowca.

Do zmniejszenia przyznawanej emerytury po zmarłym małżonku może dojść, jeżeli osiągniesz przychód wyższy od 70% przeciętnego wynagrodzenia (obecnie kwota 3 452,20 zł brutto), ale nie przekroczysz progu 130% tego wynagrodzenia (obecnie kwota 6411,10 zł brutto). Wówczas renta zostanie zmniejszona o kwotę przekroczenia progu, ale nie więcej niż o kwotę maksymalnego zmniejszenia, która obecnie wynosi 509,22 zł.

Osiąganie przychodu wyższego od 130% przeciętnego wynagrodzenia oznacza zawieszenie prawa do emerytury. Wówczas Zakład Ubezpieczeń Społecznych zawiesza wypłacanie emeryturę po zmarłym małżonku w danym miesiącu.