Czy nieletni może mieć obrońcę?

Kto to jest nieletni?

Definicję nieletniego zawiera ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich.

Zgodnie z nią:

• w zakresie zapobiegania i zwalczania demoralizacji nieletnim jest osoba do 18 roku życia i w tym zakresie nie ma określonej dolnej granicy wieku,
• w sprawach o popełnienie przestępstwa nieletnim jest osoba pomiędzy 13 rokiem życia a 17 rokiem życia,
• w zakresie wykonywania środków wychowawczych lub poprawczych nieletnim jest osoba do ukończenia 21 roku życia.

Dziecko odpowiada przed sądem dla nieletnich w następujących sytuacjach:

• kiedy jest zdemoralizowane - przejawem demoralizacji najczęściej jest nadużywanie alkoholu, środków odurzających albo ogólnie pojętych problemów między innymi z prawem. W tych sprawach dolna granica wieku dziecka nie jest określona, a zatem dziecko może stanąć przed sądem dla nieletnich nawet przed ukończeniem 13. roku życia,
• gdy popełni czyn karalny - dotyczy to zwłaszcza przestępstwa albo niektórych wykroczeń. W takim przypadku dziecko odpowiada przed sądem dla nieletnich, gdy jest w wieku między 13 a 17 rokiem życia,
• gdy istnieje potrzeba orzeczenia w stosunku do nieletniego wykonywania środków wychowawczych lub poprawczych - taka sytuacja zachodzi, gdy nieletni odpowiadał wcześniej z uwagi na demoralizację lub czyn zabroniony.

Prawo do obrony

W postępowaniu dla nieletnich, nieletniemu przysługuje prawo do obrony, w tym także do korzystania z pomocy obrońcy. Oznacza to, że nieletni może mieć obrońcę. O prawie tym nieletni jest pouczany przed przystąpieniem do przesłuchania lub wysłuchania.

Nieletni, a bardziej jego rodzice lub opiekunowie mogą wybrać obrońcę z adwokatów lub radców prawnych według swojego uznania. Wówczas obrońca jest z „wyboru”. Nieletni może także złożyć wniosek o ustanowienie obrońcy z urzędu do właściwego sądu rodzinnego. Prezes sądu uwzględnia wniosek, jeżeli udział w sprawie uzna za potrzebny, a nieletni lub jego rodzice nie są w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia obrońcy z wyboru bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Na odmowę ustanowienia obrońcy przysługuje zażalenie.

Obowiązkowa obrona nieletniego w postępowaniu

Zasadniczo posiadanie obrońcy jest przywilejem, z którego można, ale nie trzeba korzystać. Dotyczy to również nieletniego.

Jednak w pewnych sytuacjach obrona jest obowiązkowa:

• jeżeli interesy nieletniego i jego rodziców albo opiekuna pozostają w sprzeczności, a nieletni nie ma obrońcy,
• nieletni jest głuchy, niemy lub niewidomy,
• zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy stan zdrowia psychicznego nieletniego pozwala na udział w postępowaniu lub prowadzenie obrony w sposób samodzielny oraz rozsądny,
• nieletniego umieszczono w schronisku dla nieletnich.

W takich przypadkach, gdy nieletni nie ma obrońcy, prezes sądu wyznacza mu obrońcę z urzędu.

Obrońca nieletniego ma obowiązek przedsiębrać czynności procesowych jedynie na korzyść nieletniego, uwzględniając jego słuszny interes. W postępowaniu ma on prawo do przeglądania akt sprawy i robić z nich odpisy.