Kiedy dziadkowie mogą przejąć opiekę prawną nad wnukiem?

Kiedy dziadkowie mogą przejąć opiekę prawną nad wnukami?

Dziecko aż do pełnoletności, czyli ukończenia 18 roku życia, pozostaje pod władzą rodzicielską, która przysługuje obojgu rodzicom. Jeżeli jedno z rodziców nie żyje albo nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych (bo nie ma ukończonych 18 lat lub jest ubezwłasnowolniony), władza rodzicielska przysługuje drugiemu z rodziców.

To samo dotyczy wypadku, gdy jedno z rodziców zostało pozbawione władzy rodzicielskiej albo gdy jego władza rodzicielska uległa zawieszeniu. W przypadku, gdy żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska, albo jeżeli rodzice są nieznani, ustanawia się dla dziecka opiekę zastępczą.

Dziadkowie mogą więc przejąć opiekę prawną nad wnukami, gdy:

• rodzice wnuka nie żyją,
• rodzice wnuka zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej,
• rodzice wnuka nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swoje obowiązki względem dziecka,
• oboje rodzice wnuka zostali ubezwłasnowolnieni,
• rodzice wnuka są małoletni i nie mają zdolności do czynności prawnych.

W takich przypadkach sąd opiekuńczy ustanawia opiekę. Opiekę sprawuje opiekun, którym może być jedno z dziadków lub oboje dziadkowie, jeżeli są oni małżeństwem. Bowiem wspólne sprawowanie opieki sąd może powierzyć tylko małżonkom.

Opiekunem nie może być natomiast osoba, która:

• nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych albo została pozbawiona praw publicznych,
• osoba, która została pozbawiona władzy rodzicielskiej,
• osoba, która została skazana za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności albo za umyślne przestępstwo z użyciem przemocy wobec małoletniego lub na jego szkodę albo we współdziałaniu z nim.

Często zdarza się również, że dziadkowi sprawują faktyczną opiekę nad wnukiem bez uregulowania tego prawnie. W takich sytuacjach warto jest uregulować swoją sytuację w sądzie. Dlaczego?

Posiadanie tytułu prawnego do sprawowania opieki jest ważne z punku widzenia możliwości decydowania o bieżących sprawach dotyczących wnuka. Przykładowo, w momencie gdy dziecko zachoruje i trzeba udać się z nim do lekarza, na leczenie potrzebna jest zgoda opiekunów prawnych, którymi są rodzice – jeżeli nie zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej. Podobna sytuacja może się zdarzyć w szkole. Z tego względu, gdy to dziadkowie opiekują się wnukiem, warto aby mieli to prawnie uregulowane.

Co trzeba zrobić, aby przejąć opiekę prawną nad wnukami?

Opiekę ustanawia sąd opiekuńczy, którym jest wydział rodzinny i nieletnich sądu rejonowego. Sąd w sprawach opieki działa z urzędu – jeżeli więc rodzice wnuka zostają pozbawieni władzy rodzicielskiej, to automatycznie ustanowi dla niego opiekę. Jednak każdemu, komu znane są przyczyny, które uzasadniają wszczęcie postępowania dotyczącego opieki nad dzieckiem, powinien zawiadomić o tym właściwy sąd opiekuńczy.

W postępowaniu o ustanowienie opieki biorą udział:

• dziecko, którego dotyczy postępowanie, jeżeli ukończyło ono 13 lat. Sąd może jednak wyłączyć lub ograniczyć jego udział, jeżeli przemawiają za tym względy wychowawcze.
• osoby bliskie dziecka, którego dotyczy postępowanie – krewni, osoby sprawujące nad nim faktyczną opiekę oraz jego rodzice.

Po przeprowadzeniu rozprawy, sąd wyda postanowienie, w którym powierzy sprawowanie opieki – właśnie na przykład dziadkom. Wybierając osobę na opiekuna sąd kieruje się przede wszystkim tym, aby osoba ta zapewniła dziecku właściwe wychowanie. Jeżeli rodzice nie zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej nad dzieckiem, to oni mają prawo wyznaczyć osobę, której chcą powierzyć opiekę prawną nad swoim dzieckiem. Postanowienie staje się wykonalne z chwila jego ogłoszenia, co oznacza, że już od tego momentu powstaje stosunek opieki.

Dziadkowie jako rodzina zastępcza

Dziadkowie mogą być również dla swojego wnuka rodziną zastępczą. Jest to forma sprawowania opieki nad dzieckiem przez osoby, które nie są rodzicami dziecka.

Forma rodziny zastępczej różni się tym od opieki, że osoby chcące być dla dziecka rodziną zastępczą muszą dodatkowo spełniać następujące warunki:

• muszą dawać rękojmię należytego sprawowania pieczy zastępczej,
• nie są i nie były pozbawione władzy rodzicielskiej oraz władza rodzicielska nie jest im ograniczona oraz zawieszona,
• wypełniają obowiązek alimentacyjny,
• nie są ograniczone w zdolności do czynności prawnych – w przypadku dziadków chodzi więc o to, aby nie byli oni ubezwłasnowolnieni,
• są zdolne do sprawowania opieki nad dzieckiem i zostało to potwierdzone zaświadczeniem o braku przeciwskazań zdrowotnych do pełnienia tej funkcji,
• przebywają na terytorium Polski,
• zapewniają odpowiednie warunki bytowe i mieszkaniowe dziecku,
• nie były skazane prawomocnym wyrokiem,
• co najmniej jedna osoba posiada stałe źródło dochodów.

Orzeczenie o umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej również następuje na mocy postanowienia sądu. Dodatkowo dziadkowie, jeżeli chcą pełnić funkcję rodziny zastępczej muszą przejść odpowiednie szkolenia organizowane przez organizatora pieczy zastępczej w powiecie. Zaletą tej formy opieki jest to, że możliwe jest uzyskanie pomocy finansowej na pokrycie kosztów utrzymania dziecka.