Skala Barthel - na czym polega i do czego służy?

Skala Barthel - co to jest?

Skala Barthel to międzynarodowa ankieta, która pozwala ocenić poziom niepełnosprawności pacjentów z chorobami neurodegeneracyjnymi (jak np. choroba Alzheimera, stwardnienie rozsiane), schorzeniami układu kostno-stawowego, chorobami nowotworowymi, a także po udarach. Dzięki niej mogą się oni zakwalifikować do programu opieki długoterminowej - zarówno stacjonarnej, jak i domowej. Pozwala ona ocenić, jakie czynności pacjent jest w stanie wykonywać samodzielnie, przy których potrzebuje wsparcia i których nie może wykonywać w ogóle. Odgrywa ona również ważną rolę przy ustalaniu wysokości finansowego wsparcia od państwa. Druk skali Barthel wypełniają lekarze lub pielęgniarki środowiskowe.

Skala Barthel - historia

Skala Barthel została opracowana w 1955 r. przez fizjoterapeutkę Dorothę Barthel oraz lekarkę Florence Mahoney. Na początku służyła jedynie jako narzędzie do oceny pacjentów po udarach, z czasem jednak zaczęła być stosowana również w innych celach. Powszechnie zaczęto ją wykorzystywać dekadę później. W Polsce stosowana jest jednak dopiero od 2010 r., na podstawie rozporządzenia ministra zdrowia z 23 grudnia 2010 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej. Warto dodać, że jest to jedna ze skal ADL (Activities of Daily Living Index), czyli skal Aktywności Życia Codziennego.

Jakie aktywności obejmuje skala Barthel?

Skala Barthel obejmuje 10 różnych aktywności:

• spożywanie posiłków,
• poruszanie się (po powierzchniach płaskich),
• korzystanie z toalety (WC),
• mycie i kąpiel całego ciała,
• ubieranie się i rozbieranie,
• wchodzenie i schodzenie po schodach,
• kontrolowanie moczu (zwieracza pęcherza moczowego),
• kontrolowanie stolca (zwieracza odbytu),
• utrzymywanie higieny osobistej,
• przemieszczanie się (np. z łóżka na łóżko) oraz siadanie.

Istotne jest to, czy chory wykonuje te czynności sam czy też przy pomocy innych.

Każda z powyższych czynności jest punktowana (w skali 0, 5, 10 oraz 15 punktów), w zależności od konkretnej aktywności wykonywanej przez chorego:

• spożywanie posiłków:
  • 0 - nie może on samodzielnie jeść,
  • 5 - wymaga pomocy w krojeniu i smarowaniu masłem, czasem też konieczne jest prowadzenie u niego zmodyfikowanej diety,
  • 10 - jest samodzielny,
• poruszanie się (po powierzchniach płaskich):
  • 0 - chory nie jest w stanie się poruszać lub nie jest w stanie samodzielnie pokonywać odległości 50 m,
  • 5 - porusza się samodzielnie na wózku (włączając w to zakręty),
  • 10 - może spacerować z pomocą jednej osoby,
  • 15 - porusza się całkowicie samodzielnie lub z pomocą laski, swobodnie może pokonywać dystanse wynoszące ponad 50 m,
• korzystanie z toalety (WC):
  • 0 - chory musi korzystać z pomocy innej osoby,
  • 5 - częściowo potrzebuje on pomocy,
  • 10 - korzysta z toalety samodzielnie (uwzględniając też rozbieranie się i zakładanie ubrań, a także utrzymywanie higieny osobistej),
• mycie i kąpiel całego ciała:
  • 0 - chory potrzebuje pomocy innej osoby,
  • 5 - może on tę czynność wykonywać samodzielnie,
• ubieranie się i rozbieranie:
  • 0 - chory potrzebuje pomocy,
  • 5 - potrzebuje on pomocy, ale niektóre czynności jest w stanie wykonywać samodzielnie,
  • 10 - nie potrzebuje on pomocy, radzi sobie z guzikami, zamkiem, sznurowadłami,
• wchodzenie i schodzenie po schodach:
  • 0 - chory nie jest w stanie tych czynności wykonywać samodzielnie,
  • 5 - musi on korzystać z pomocy (np. w formie przenoszenia),
  • 10 - może wykonywać tę czynność samodzielnie,
• kontrolowanie moczu (zwieracza pęcherza moczowego):
  • 0 - chory nie panuje nad tą czynnością, może mieć również nałożony cewnik i przez to być niesamodzielny,
  • 5 - pacjentowi zdarza się czasem mimowolnie oddawać mocz,
  • 10 - ma on pełną kontrolę nad tą czynnością,
• kontrolowanie stolca (zwieracza odbytu):
  • 0 - chory nie ma kontroli nad oddawaniem stolca lub potrzebuje lewatywy,
  • 5 - zdarza się, że w niektórych momentach mimowolnie popuszcza,
  • 10 - panuje on nad stolcami,
• utrzymywanie higieny osobistej:
  • 0 - chory wymaga pomocy przy myciu itd.,
  • 5 - jest on w stanie samodzielnie myć twarz i zęby oraz czesać się,
• przemieszczanie się (np. z łóżka na łóżko) i siadanie:
  • 0 - chory nie jest w stanie się przemieszczać, natomiast podczas siedzenia nie zachowuje równowagi,
  • 5 - potrzebuje on przy tej czynności pomocy fizycznej, ze strony jednej lub dwóch osób,
  • 10 - potrzebuje mniejszej pomocy słownej lub fizycznej,
  • 15 -jest całkowicie samodzielny.

Wyniki w skali Barthel

W skali Barthel pacjent może otrzymać maksymalnie 100 punktów:

• 0-20 punktów - wskazuje to na całkowitą niesamodzielność, bardzo ciężki stan niepełnosprawności pacjenta oraz konieczność bezwarunkowej opieki,
• 21-80 punktów (czasem do 85 punktów) - taka liczba oznacza, że pacjent potrzebuje pomocy innych w pewnym zakresie, jego stan niepełnosprawności można określić jako średnio ciężki,
• 81-100 punktów - w tym przypadku chory może funkcjonować samodzielnie, jego stan niepełnosprawności jest lekki.

Jeśli chory otrzyma 40 punktów lub mniej, kwalifikowany jest do opieki długoterminowej w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia.

Zmodyfikowana skala Barthel

W nieco zmodyfikowanej skali Barthel brane są również takie aktywności, jak:

• karmienie przez przetokę,
• karmienie przez zgłębnik,
• zakładanie i zdejmowanie cewnika (jako stałe zlecenie lekarskie),
• płukanie pęcherza,
• wykonywanie opatrunków (w przypadku ran, odleżyn i owrzodzeń troficznych),
• kroplowe wlewy dożylne (związane z procesem leczenia),
• pielęgnacja rurki tracheostomijnej.

Przy ocenie stanu chorego niektóre poradnie korzystają z własnych procedur diagnostycznych lub kwalifikacyjnych oraz korzystają z narzędzi bazujących na skali Barthel, ale nieco odmiennych.

Dodatkowe informacje o skali Barthel

Skala Barthel budzi wiele kontrowersji wśród seniorów oraz ich rodzin. Mówi się, że próg 40 punktów jest bardzo niski i trudno go osiągnąć - wystarczy lekko go przekroczyć, aby utracić prawo do refundacji. Tego zdania są również organizacje pomagające osobom starszym. Niektórzy uważają, że w ten sposób odmawia się prawa do świadczeń dwóm trzecim osób, które na to zasługują. W pewnym momencie, w związku z nią, złożono interpelację do ministra zdrowia i doczekano się odpowiedzi na nią. Nic jednak w tej sprawie się nie zmieniło - skala punktów wciąż pozostaje taka sama. Kolejne kontrowersje wiążą się z tym, że skala nie sprawdza się w przypadku osób niepełnosprawnych umysłowo, które również wymagają stałej opieki.

Co się dzieje, gdy pacjent zdobędzie więcej punktów niż wcześniej?

Jeśli pacjentowi zostanie przydzielona opieka długoterminowa, ustanie ona w momencie, gdy pacjent zacznie zdobywać ponad 40 punktów na skali Barthel, a jego stopień niepełnosprawności ulegnie poprawie.

Pielęgniarska opieka długoterminowa domowa - na czym polega?

Celem pielęgniarskiej opieki długoterminowej domowej jest zapewnienie pacjentowi odpowiednich świadczeń pielęgniarskich, a także przygotowanie go oraz jego rodziny do samoopieki i samopielęgnacji, włączając w to m.in. mycie, podawanie leków, zmianę pieluchomajtek czy karmienie.

Oprócz tego pielęgniarka:

• pomaga pionizować pacjenta,
• pomaga wykonywać ćwiczenia czynne i bierne,
• leczy rany i odleżyny, zmienia opatrunki,
• przepisuje wybrane leki,
• zmienia pieluchomajtki lub wkładki higieniczne,
• wykonuje zastrzyki,
• karmi (np. przez sondę żołądkową lub przetokę),
• wymienia cewnik,
• pielęgnuje stomię,
• wykonuje kroplowe wlewy dożylne,
• doradza, jak zdobyć odpowiedni sprzęt rehabilitacyjny,
• doradza, jak uzyskać dodatkową pomoc finansową,
• wypisuje skierowania na określone badania.

Pielęgniarska opieka długoterminowa domowa - co trzeba zrobić, aby ją uzyskać?

Aby skorzystać z pielęgniarskiej opieki długoterminowej domowej, należy:

• otrzymać maksymalnie 40 punktów w skali Barthel,
• nie być w fazie ostrej choroby psychicznej.
• nie korzystać w tym samym czasie z hospicjum domowego, stacjonarnego zakładu opiekuńczego (opiekuńczo-leczniczego lub pielęgnacyjno-opiekuńczego), a także z domowej opieki dla pacjentów wentylowanych mechanicznie.

Jakie dokumenty trzeba zdobyć, aby uzyskać taką pomoc? Wystarczy do tego:

• skierowanie od lekarza ubezpieczenia zdrowotnego, wraz z dołączoną kartą oceny pacjenta,
• ocenę stanu pacjenta według skali Barthel od lekarza i pielęgniarki ubezpieczenia zdrowotnego (z POZ, szpitala lub przychodni specjalistycznej).

Opieka długoterminowa w zakładzie opiekuńczo-leczniczym lub pielęgnacyjno-opiekuńczym - na czym polega?

Zakłady opiekuńczo-lecznicze lub pielęgnacyjno-opiekuńcze zapewniają całodobową opiekę stacjonarną. Mogą z ich pomocy korzystać pacjenci, którzy nie muszą być hospitalizowani, ale nie są całkiem samodzielni. Najczęściej są to osoby przewlekle chore, z niepełnosprawnościami, po ciężkich chorobach oraz zabiegach operacyjnych. Celem pobytu w tych zakładach jest odzyskanie sprawności.

W ZOL i ZPO opiekę nad pacjentem mogą sprawować:

• lekarze,
• pielęgniarki,
• rehabilitanci,
• psychologowie,
• terapeuci zajęciowi,
• dietetycy.

Opieka długoterminowa w ZOL lub ZPO - co trzeba zrobić, aby ją uzyskać?

Jak dostać się do zakładu opiekuńczo-leczniczego lub pielęgnacyjno-opiekuńczego?

Najważniejsze dokumenty to:

• dokumenty o wysokości dochodów pacjenta (np. decyzja o przyznaniu renty lub emerytury),
• skierowanie uzyskane od lekarza ubezpieczenia zdrowotnego,
• zgoda pacjenta,
• ocena w skali Bartel (i maksymalnie 40 uzyskanych punktów).

Warto dodać, że do takich zakładów mogą dostać się jedynie osoby ubezpieczone lub mające inne prawo do świadczeń.