Po czym poznać, że dziecko bierze narkotyki?

Czym są narkotyki?

Narkotikós to z greki „oszałamiający”. Ze względów kulturowych, różnic prawnych, poglądowych i trwających badań nie ma jednoznacznej definicji, ale zwykło się uważać, że narkotyki to substancje psychoaktywne działające na ośrodkowy układ nerwowy. W Polsce definicji zjawiska należy szukać w ustawie z 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii - zawiera ona wykaz substancji psychoaktywnych.

Istnieje szereg substancji, które mogą zaburzać percepcję i działać na ośrodkowy układ nerwowy, ale nie są one uznawane za narkotyki i przykładem mogą być chociażby leki. Dla Światowej Organizacji Zdrowia narkotykami są też niektóre leki czy kleje, a nawet alkohol, jednak w powszechnym rozumieniu za narkotyk będziemy uważać wszystkie te substancje, których zażywanie jest nielegalne i szkodliwe dla zdrowia.

Narkotyki a dopalacze

Dopalacze - pojęcie pojawiło się niedawno i oznacza coś, co może być od powszechnie znanych narkotyków znacznie groźniejsze. Dopalacze w dużym skrócie powstały, po to, by móc legalnie przyjmować substancje psychoaktywne. To coś jak popularyzacja elektronicznych papierosów, by można było palić w miejscach, gdzie nagle zostało to prawnie zakazane. Oczywiście bez porównania, jeśli chodzi o konsekwencje i szkodliwość.

Przeczytaj również artykuł: Jak rozmawiać z dzieckiem o dopalaczach?

Dopalacze mogą, ale nie muszą być narkotykami ze względu na skład. Niestety ich modyfikacje pojawiają się tak szybko, że w większości europejskich krajów ustawodawcy nie są w stanie na bieżąco wpisywać ich na listę narkotyków i nowelizować ustaw, które zakazują ich dystrybucji.

Dopalacze - w wielkim skrócie - tym różnią się od narkotyków, że sposób ich działania nie jest zbadany. Tak samo działają na ośrodkowy układ nerwowy zmieniając postrzeganie rzeczywistości i upośledzając część funkcji poznawczych. Co więcej dopalacze charakteryzują się nieokreślonym pochodzeniem, zwykle są to skomplikowane mieszanki chemiczne, których działanie nie jest do końca ustalone. Mogą być znacznie groźniejsze niż narkotyki. Prymitywne metody syntezy i zanieczyszczenia pojawiające się w procesie produkcji sprawiają, że dopalacze bywają znacznie groźniejsze niż narkotyki, które pochodzą np. wyłącznie z liścia koki.

W różnicach pomiędzy narkotykami a dopalaczami sporą rolę odgrywa chemia. Kokaina otrzymywana z krasnodrzewu pospolitego była dla Indian peruwiańskich metodą na przetrwanie dalekich i obciążających wypraw morskich czy pieszych. Dziś w zasadzie nie ma możliwości pozyskania tego typu narkotyku, bo do kokainy dodaje się substancje chemiczne potęgujące jej działanie.

Ile osób umiera z powodu narkotyków?

W 2018 roku w Europie najwięcej, bo aż 130 osób na milion mieszkańców zmarło w bezpośrednim wyniku zażywania narkotyków w Estonii, średnia europejska wyniosła 23 osoby na milion mieszkańców. Polski nie ma w statystykach firmy Statista w roku 2018. Pojawia się rok wcześniej. Może nie w niechlubnej czołówce, ale to nadal za dużo zgonów, zwłaszcza, że statystyki te są na tyle ułomne, że nie ujęto w nich zgonów spowodowanych zażywaniem innych substancji psychoaktywnych jak dopalacze, a szacuje się, że w Polsce w wyniku kontaktu z nimi śmierć w 2018 roku poniosły 162 osoby.

Liczba zgonów spowodowanych zażywaniem narkotyków w Europie w 2019 roku z podziałem na kraje (liczba na milion mieszkańców)

Źródło: https://www.statista.com

Zachowanie i skutki zażywania określonych narkotyków

Każdy narkotyk ma na człowieka nieco inne działanie. A ilość substancji psychoaktywnych z uwzględnieniem tych nie klasyfikowanych może znacznie obniżyć Twoją i rodziców czujność.

Oto lista najbardziej popularnych narkotyków i sposób ich działania.

To jednak nie wszystko, bo część narkotyków i dopalaczy może w konkretnym organizmie wywoływać bardzo nietypowe zmiany. Stąd trudność w rozpoznaniu czym młody człowiek się odurza.

Marihuana

Marihuana, czyli konopie indyjskie to rodzaj tzw. miękkiego narkotyku, z którym kontakt kiedykolwiek w życiu zadeklarowało w 2018 roku 38% badanej przez CBOS młodzieży [„Konsumpcja substancji psychoaktywnych przez młodzież - Młodzież 2018”, finansowane przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, zrealizowane przez Fundację Centrum Badania Opinii Społecznej, 1 - 30 października 2018 roku]. Popularność tego narkotyku wiąże się z jego stosunkowo dużą dostępnością i niską ceną. Medyczna marihuana używana jest m.in. do łagodzenia bólu, objawów lękowych, w leczeniu depresji. To, z czym młodzi ludzie mają do czynienia to suszone kwiatostany, które pali się podobnie do papierosa.

Co prawda Światowa Organizacja Zdrowia uznaje marihuanę za mniej szkodliwą niż konsumpcję używek takich jak alkohol, jej palenie jest w wielu krajach (w tym w Polsce) zakazane.

To, że Twój wnuk miał z nią kontakt poczujesz jako przyjemniejszy od papierosów, dziwny słodkawy zapach. Zachowanie osoby, która paliła marihuanę objawia się polepszeniem nastroju i wzmożonym apetytem. Młodzież paląca marihuanę jest „wyluzowana”, traci poczucie czasu i ma osłabioną koncentrację.

Dlaczego dzieci i młodzież sięgają po narkotyki

Kluczową kwestią, jeśli chodzi o rozpoznanie zjawiska i walkę z narkomanią, jest określenie powodów, dla których młodzi ludzie chcą się odurzać narkotykami. I nie ma tu miejsca na nasze dorosłe argumenty. Wśród najczęściej podawanych przez młodzież powodów sięgania po narkotyki mamy: ciekawość, presję środowiska i chęć poprawy nastroju.

Objawy zażywania narkotyków lub dopalaczy

Zmiana zachowania może, ale nie musi wskazywać na zażywanie narkotyków. Zwłaszcza, jeśli mamy do czynienia z młodzieżą. W wieku dojrzewania zachodzi w organizmie tyle zmian, że czasem niektóre można opatrznie interpretować.

W jaki sposób uczulić się na „dziwne zachowania” wnuka?

• Obserwuj - obserwacja to najlepszy sposób weryfikacji zmian. Im bardziej znasz wnuka, tym szybciej zauważysz, że coś nie działa jak powinno.
• Rozmawiaj - czasem wnuk nie będzie chciał rozmawiać, nie będzie się zwierzał, nie zaufa ci jak koledze, ale im lepiej dopracujesz sposób rozmowy z nim, tym większe są szanse, że coś Ci zdradzi, opowie czy się zwierzy. W rozmowie masz też szanse zauważyć, że młody człowiek coś kręci, kłamie, wymiguje się od odpowiedzi na temat tego co robił, z kim, kiedy. Bywa, że myli się opowiadając, mieszają mu się wątki - to znak, że coś ukrywa.
• Sprawdzaj - nie zawsze to możliwe i nie zawsze będziesz czuł się z tym komfortowo, ale jeśli są przesłanki, możesz i powinieneś sprawdzać plecak, szuflady czy ubrania. To może być element ratowania wnuka przed uzależnieniem, więc czasem warto go użyć.

Obecność narkotyków widoczna jest nie tylko we krwi, ale również w moczu i ślinie. Testy do szybkiego badania obecności narkotyków dostępne są w aptece i kosztują od kilkunastu do kilkudziesięciu złotych, a wynik sprawdzimy już po 15 minutach. Warto pamiętać, że wyniki takich domowych testów nigdy nie są pewne, potwierdzić je mogą wyłącznie badania laboratoryjne.

Co się zmienia w zachowaniu wnuka, który bierze narkotyki?

W zależności od tego, z jakim narkotykiem mamy do czynienia, zmiany w zachowaniu i wyglądzie osoby, która ma z nim styk będą inne. Są jednak elementy zachowania, które zawsze powinny wzbudzić naszą czujność:

• Huśtawka nastrojów - czasem wnuk jest pobudzony, radosny chce z Tobą rozmawiać, jest gadatliwy, a innym razem bardzo osowiały, smutny, apatyczny;
• Nadmierny apetyt lub jego brak - kłopoty z łaknieniem to nie tylko objaw dojrzewania, ale również sygnał alarmowy, który powinien nas zainteresować;
• Radykalna zmiana zachowania w stosunku do rodziców oraz Dziadków - w przypadku rodziców trudniej wyczuć zmiany w zachowaniu dziecka. Dlatego ostrożność i obserwacja wnuka poczyniona przez Dziadków bywa znacząca;
• Zmiany w najbliższym otoczeniu - dziwne zapachy, niespotykane mikstury, tabletki to wszystko znalezione w pokoju dziecka musi pobudzić naszą czujność.

Zmiany jednak mogą być znacznie większe i dotyczyć także towarzystwa dziecka, zamykania się wnuka na klucz w pokoju czy łazience - to wszystko zachowania, które mogą oczywiście znaczyć, że wnuk ma jakieś problemy w szkole, może problemy uczuciowe, ale jeśli takie zachowanie łączy się ze zmianami wyglądu, ospałością - czas na Twoją reakcję.

Co może się zmienić w wyglądzie zażywającego narkotyki dziecka?

W okresie dojrzewania wygląd naszego wnuka mocno się zmienia. Być może schudnie lub przytyje, może zmieni sposób ubierania się i styl bycia, jednak nie mogą to być zmiany, które ewidentnie świadczą o wyniszczeniu organizmu. Młody człowiek, który dopiero sięgnął po narkotyki przez jakiś czas jest pełen energii i chęci życia. O dłuższym zażywaniu środków psychoaktywnych świadczyć może choćby fakt, że coraz częstsze i dłuższe są okresy ospałości, zmęczenia, złego nastroju i samopoczucia.

Zaniepokoić nas powinno:

• Mętny wzrok, zaczerwienione oczy, nadmiernie zwężone lub rozszerzone źrenice;
• Przewlekły katar;
• Krwawienie z nosa;
• Szybka utrata wagi lub jej nadmierny wzrost;
• Słodki lub dziwny zapach z ust;
• Sińce lub nakłucia w okolicach żył.

Czy Dziadkowie mogą pomóc w odkryciu, że wnuk bierze narkotyki?

Często w pośpiechu codziennej krzątaniny w domu, rodzice nie zwracają uwagi na wiele zmian, jakie zachodzą w zachowaniu dziecka lub mylnie je interpretują. Dziadkom z racji pewnego dystansu może być łatwiej wychwycić zmiany, jakie mają miejsce w zachowaniu i wyglądzie pociechy. Co więcej czasem to Ty właśnie, a nie rodzice dziecka możesz przyłapać wnuka na kłamstwie czy zauważyć problemy z koncentracją.

W przypadku uzależnienia od środków psychoaktywnych młody człowiek może mieć utrudnione zdolności poznawcze lub kłopoty z jasnym przekazywaniem własnych myśli. Dlatego obserwuj dziecko zwłaszcza w trakcie rozmów, w których musi sięgać pamięcią do wydarzeń sprzed kilku dni, tygodni, a nawet lat.

Osoby uzależnione zwykle do perfekcji opanowują mechanizm ukrywania zmian. Tuszują je w sposób, który ma budzić jak najmniej podejrzeń. Dla przykładu dziewczęta, które obserwują u siebie przekrwienie oczu nie tylko sięgają po krople do oczu, ale też stosują znacznie mocniejszy niż zwykle makijaż, by zniwelować efekt czerwonego oka.

Jak rozpoznać czy wnuk zażywa narkotyki - najczęściej zadawane pytania

1. Jestem prawie pewna, że od jakiegoś czasu z wnukiem coś jest nie tak jak. Mocno schudł, obniżył wyniki w nauce i swoim ulubionym pływaniu. Nikt znajomy go nie odwiedza, nie chce jeść, ani rozmawiać ze mną. Bardzo szybko się denerwuje i poci. Pytałam jego rodziców, ale twierdzą, że wszystko jest ok. Antek ma 16 lat.

   Objawy i zachowanie, o których piszesz, mogą, ale wcale nie muszą oznaczać, że Antek zetknął się z narkotykami. Brak znajomych i apetytu równie dobrze może oznaczać zawód miłosny lub problemy w grupie rówieśniczej. Spróbuj najpierw z wnukiem porozmawiać, a następnie dowiedz się od rodziców czy też zauważyli, że Antek się zmienił. Zwróć szczególną uwagę na wygląd jego oczu i zapach z ust. Być może utrata wagi jest oznaką choroby, a nie narkotyków.

2. Mój syn zawsze lubił różne „wyskokowe” akcje. Kiedy poznał swoją obecną żonę, byłem pewny, że się zmieni. Niestety po latach okazało się, że wspólnie lubią „silniejsze wrażenia”. Sporty ekstremalne itp. to jeszcze wytrzymam, ale oni palą marihuanę i nie mają nic przeciwko, że mój 18-letni wnuk też to robi. Ręce mi opadają. Nie wiem jak z nimi rozmawiać. Nie mówią tego, ale dają mi do zrozumienia, że to nie „mój klimat”, że nie zrozumiem, bo to postępowe, normalne, zdrowsze niż papierosy. Ja nie mogę się z tym pogodzić. Co robić?

   Zarówno wnuk jak i jego rodzice są dorośli i mają prawo podejmować własne decyzje. Niestety poza rozmową niewiele można zrobić. Ale na pewno możesz poszerzyć swoją wiedzę na temat marihuany i wówczas dopiero rozmawiać, opierając się na rzetelnych argumentach. To, że WHO określa marihuanę jako zdrowszą niż papierosy, nie oznacza przecież, że trzeba ją palić. Spróbuj przygotować się do rozmowy i podejść do niej jak do wymiany opinii, a nie chęci zmiany stanowiska syna i wnuka.

3. Kiedy rodzice powinni zacząć rozmawiać z dzieckiem o narkotykach? Moje wnuki mają 7 i 10 lat. Rodzice na pewno z nimi o tym nie rozmawiali, bo uważają, że to za wcześnie.

   Współcześnie dzieci szybko się uczą i mają dostęp do wiedzy, do jakiej my nie mieliśmy. W tym wieku na pewno już słyszały coś o narkotykach, jednak to właśnie rodzice powinni pomóc im tę wiedzę usystematyzować. Co więcej nawet w tak młodym wieku, nie ma przeszkód, by dziecko znało wasze rodzinne podejście do narkotyków. Od początku wnuki powinny wiedzieć, że nie akceptujecie narkotyków i nie pozwalacie na ich zażywanie. Im wcześniej zaczniecie o tym rozmawiać, tym większa jest szansa, że wnuki swój negatywny stosunek do narkotyków uznają za właściwy i oczywisty.

4. Jestem młodym dziadkiem, miałem w życiu kontakt z kilkoma narkotykami. Czy powinienem się do tego przyznawać wnukom?

   Oczywiście najlepiej być z dzieckiem szczerym, bo jeśli dowie się o twoich doświadczeniach od kogoś innego, uzna, że go oszukujesz. A wiarygodność jest przecież ważna. Do rozmowy na ten temat warto się przygotować i przedstawić swoje doświadczenia w sposób dostosowany do wieku dziecka. Warto również zwrócić szczególną uwagę na negatywne skutki, jakie brane przez ciebie narkotyki wywołały. Oparcie się na własnym doświadczeniu dla wielu młodych ludzi może być przekonujące i pomóc sprecyzować pogląd na narkotyki. Postaraj się, by kontekst twoich doświadczeń był taki, że Ty spróbowałeś, wiązało się to z konkretnymi następstwami i wnuk nie powinien próbować tego na sobie.