Kiedy wnuki dziedziczą długi po dziadkach?

Dziedziczenie przez wnuki

Pierwszym sposobem na to, aby wnuki odziedziczyły prawa i obowiązki zmarłego dziadka lub babci jest powołanie ich do spadku w testamencie. Testament ma bowiem zawsze pierwszeństwo w stosunku do dziedziczenia ustawowego. W takim przypadku wnuki odziedziczą długi po dziadkach, gdy ten powoła ich do całego spadku.

Gdy spadkodawca nie zostawił ważnego testamentu albo gdy wskazana w nim osoba lub osoby nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami, następuje dziedziczenie ustawowe.

Wówczas osobami powołanym do spadku są najbliższe osoby dla spadkodawcy, którzy dziedziczą w ustalonej przez prawo kolejności, która przedstawia się w sposób następujący:

• w pierwszej kolejności powołane do spadku są dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek,
• jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom – czyli wnukom spadkodawcy,
• w przypadku braku dzieci spadkodawcy powołani są do spadku jego małżonek i rodzice. Gdy małżonek spadkodawcy już nie żyje, cały spadek przypada jego rodzicom,
• jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy,
• jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, ale ma dzieci, to jego udział przypada jego dzieciom,
• gdy spadkodawca nie pozostawia żadnych dzieci, małżonka, rodziców, rodzeństwa i jego dzieci – spadek przypada dziadkom spadkodawcy. Jeżeli któreś z dziadków nie dożyło otwarcia spadku, jego udział przypada jego dzieciom,
• w braku jakichkolwiek osób do dziedziczenia spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.

Kolejność dziedziczenia polega zatem na tym, że spadek dziedziczą przede wszystkim osoby, które są powołane do niego w pierwszej kolejności. Osoby z następnych grup dziedziczą spadek dopiero wówczas, gdy nie ma osób dziedziczących z grup wcześniejszych.

Wnuki dziedziczą więc spadek z ustawy wówczas, gdy ich rodzice nie dożyli otwarcia spadku – to znaczy, gdy dziecko spadkodawcy zmarło wcześniej niż on sam. Wówczas udział, który miałby w spadku przypada jego dzieciom, czyli wnukom. Jednak z uwagi na to, że spadek to nie tylko aktywa, ale również pasywa, do których należą przede wszystkim długi, osoby powoływane do spadku mogą nie chcieć go przyjąć. W przypadku, gdy spadek odrzuci małżonek dziadka oraz jego dzieci, spadek wraz z długami przechodzi na wnuki.

Jak sprawdzić czy dziadek miał długi?

Długi odziedziczone w spadku są najczęściej niespodzianką dla osób, które przyjęły spadek. Często spotykaną sytuacją są potajemnie brane pożyczki, ale długi mogą dotyczyć również należności za mieszkanie, niezapłacone rachunki oraz odsetki od nich. Dlatego też, zanim zdecydujemy się na przyjęcie spadku, warto spróbować dowiedzieć się, czy dziadek nie pozostawił żadnych długów.

Jak można dowiedzieć się czy dziadek nie miał długów? Przede wszystkim można:

• porozmawiać z innymi członkami rodziny o sytuacji finansowej zmarłego. Niewykluczone, że ktoś inny będzie wiedział coś więcej od Ciebie
• przejrzeć ostatnie rachunki dziadka – być może znajdują się tam zawiadomienia ponaglające o terminach zapłaty czy niezapłacone faktury
• złożyć wniosek do sądu lub komornika o sporządzenie spisu inwentarza. Wówczas komornik przeprowadzi wycenę aktywów należących do spadku
• zgłosić się do rejestru Biura Informacji Kredytowej (BIK), Biura Informacji Gospodarczej (BIG).

Dzięki rozeznaniu się w sytuacji można uniknąć odziedziczenia długów i przyjąć spadek nieobciążony długami albo złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku. Uzyskane informacje o wysokości długów mogą być jednak niejasne. Najczęściej o pełnej ich wysokości można dowiedzieć się dopiero po przyjęciu spadku.

Jak nie odziedziczyć długów po dziadku?

Jeżeli wiadomo, że dziadek pozostawił po sobie długi, można uniknąć ich odziedziczenia. Istnieją na to dwa sposoby postępowania z pozostawionym przez spadkodawcę spadkiem.

Odrzucenie spadku

Podstawowym sposobem na to, aby nie odziedziczyć długów po dziadku jest odrzucenie spadku. Można to zrobić w terminie 6 miesięcy od dnia dowiedzenia się o śmierci spadkodawcy i można tego dokonać przed notariuszem lub w sądzie. Odrzucenie spadku ma ten skutek, że osoba, która spadek odrzuciła jest traktowana tak, jak zmarły członek rodziny. Wówczas nie dostaje się nic, co dziadek po sobie pozostawił. Odrzucenie spadku jest najlepszym rozwiązaniem w przypadkach, gdy długi przewyższają wartość spadku, ponieważ w takiej sytuacji osoba, która spadek by przyjęła, musiałaby spłacać długi ze swojego majątku.

Do odrzucenia spadku potrzebne są następujące dokumenty:

• dowód osobisty spadkodawcy
• informacja o ostatnim miejscu zamieszkania spadkodawcy
• informacje o pozostałych spadkobiercach
• odpis aktu zgonu spadkodawcy

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza polega na przyjęciu spadku z długami, za które jest się odpowiedzialnym wyłącznie do wysokości wartości spadku. Wartość spadku ustalana jest w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza.

Przykład: W skład spadku wchodzi samochód o wartości 50 000 zł i mieszkanie o wartości 400 000 zł. Natomiast wysokość długów wynosi 600 000 zł. Oznacza to, że spadkodawca będzie musiał spłacić dług do wysokości 450 000 zł, bo tyle wynosi wartość spadku.

Przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza można w terminie 6 miesięcy od dnia dowiedzenia się o śmierci spadkodawcy. Jeżeli jednak spadkobierca, którym jest wnuk, nie podejmie żadnych czynności, po tym terminie również dziedziczy po dziadku spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Dziedziczenie spadku po dziadku przez wnuka małoletniego

W przypadku dziedziczenia spadku przez małoletniego, jest to zawsze dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza. Jednak przedstawiciel ustawowy, czyli rodzic może odrzucić w jego imieniu cały spadek.

W celu odrzucenia spadku przez małoletniego, jego rodzic lub opiekun powinien wystąpić do Sądu rodzinnego, który wyda zgodę na zarzadzanie majątkiem dziecka. Po uzyskaniu zgody należy złożyć oświadczenie u notariusza albo w sądzie o odrzuceniu spadku przez małoletniego.

Warto również pamiętać o tym, że długi może odziedziczyć również nienarodzony jeszcze wnuk spadkodawcy. Jeżeli urodzi się żywe, a powołane w pierwszej kolejności osoby do spadku odrzuciły spadek lub nie mogą być spadkobiercami, spadek przechodzi na dziecko, które się urodzi.

Staraj się zawsze informować swoją rodzinę o problemach, które pojawiają się w Twoim życiu, w tym szczególnie o długach. Wszyscy podejmujemy lepsze i gorsze decyzje, czasem robimy coś, czego na dalszym etapie życia żałujemy. Nie zamiataj problemu pod dywan. Informując o wszystkim rodzinę uzyskasz pomoc i wsparcie, a Twoi najbliżsi będą mogli w porę zareagować i oszczędzić sobie większych problemów w przyszłości.