Jak rozmawiać z nastolatkiem?

Ratunku, mój wnuk dorasta!

Jak to się stało? Jeszcze wczoraj Twój wnuk piszczał z radości na Twój widok, a jego ulubionym zajęciem było odkrywanie świata z Dziadkami. Dziś, na każde pytanie odpowiada zdawkowo, czasem używając słów, których nie rozumiesz. Gdy wychodzisz z propozycją spędzenia razem czasu, on kwituje je prychnięciem i wzruszeniem ramion.

Niemal wpadasz w przerażenie, że ktoś podmienił Ci Twojego ukochanego wnuczka, ale po chwili uświadamiasz sobie, że to przecież osławiony „bunt nastolatka”. Twój mały wnuk nie jest już dzieckiem. Wiążą się z tym dwie wiadomości - dobra i zła. Zła jest taka, że Twój wnuk nigdy więcej nie przybiegnie do Ciebie z otartym kolanem i nie da się gilgotać podczas zabawy w Indian. Dobra wiadomość jest natomiast taka, że to nadal Twój wnuk, który Cię kocha i potrzebuje. Przy odrobinie wysiłku Wasza wspólna więź pozostanie silna, a Wasza relacja stanie się dojrzała. Inna, ale wciąż tak samo satysfakcjonująca.

Nowe wyzwania w relacji Dziadkowie - wnuki

Niestety, aby utrzymać Wasze dobre relacje, pewne sprawy muszą ulec reorganizacji, a Ty musisz zacząć traktować wnuka jako równego sobie małego dorosłego. Pogódź się z tym, że Twój wnuk ma już własne zdanie, własne opinie o świecie i jest autonomiczną jednostką mającą pełne prawo do własnych wyborów i przekonań.

Z drugiej strony, wiek nastoletni nie uprawnia do decydowania o sobie w pełnej rozciągłości i nie zwalnia Cię z obowiązku wychowania wnuka. Wciąż powinieneś stać na straży jego prawidłowego rozwoju i w miarę możliwości chronić go od złych decyzji i niebezpiecznych sytuacji. Musisz to robić jednak z pozycji doradcy, a nie władcy. Twój wpływ na wnuka jest już niestety ograniczony i powinieneś się z tym pogodzić.

Trudne relacje z nastolatkami

Twój wnuk dorasta. Jego świat ulega kolejnej zmianie, a na jego drodze wyrastają nowe, trudniejsze wyzwania. Ma więcej obowiązków i spraw na głowie, powoli żegna beztroskie dzieciństwo. Wnuk zaczyna zdawać sobie sprawę z wyzwań, jakie czekają na niego, gdy stanie się pełnoletni. Ta świadomość bywa obciążająca i przygnębiająca.

W życiu wnuka najważniejsi stają się rówieśnicy, a nieustanna chęć dostosowania się do grupy bywa męcząca i frustrująca. Zaczynają się też pierwsze miłości, a co za tym idzie także odrzucenie i niepowodzenie.

Wiek nastoletni to także duże wyzwanie dla pewności siebie i poczucia własnej wartości. Buzujące hormony oprócz chwiejnego charakteru powodują także niedoskonałości w wyglądzie, co przy obecnym kulcie piękna, jest druzgocące dla młodego człowieka.

To Ty jesteś dorosły i na Twoich barkach leży przygotowanie wnuka do dorosłego, szczęśliwego i spełnionego życia. Naucz go więc, jak radzić sobie z trudnymi emocjami, jak radzić sobie z porażkami i jak cieszyć się z sukcesów. Pokaż też, że relacja wnuk - Dziadkowie, wciąż powinna być dla Was ważna i że wciąż jesteś dla niego wsparciem.

To wszystko byłoby ciężkie dla dorosłego, dlaczego więc oczekujemy, że (wciąż!) dzieci poradzą sobie z tym gładko i bezproblemowo? Uświadomienie sobie problemów Twojego wnuka i wyzwań jakie go czekają, pozwoli Ci łagodniejszym wzrokiem spojrzeć na jego zachowanie.

Najczęstsze problemy w relacjach z nastolatkiem

Każdy nastolatek jest inny i przejawia mniej lub bardziej trudne zachowania. Wiele zależy od charakteru dziecka, grupy rówieśniczej, z którą się utożsamia oraz od stylu komunikacji jego najbliższych.

Będąc Dziadkiem nastolatka możesz spotkać się z trudnymi do zaakceptowania zachowaniami, takimi jak:

• niechęć do rozmowy i wspólnego spędzania czasu, izolowanie się,
• niewykonywanie Twoich poleceń i niewywiązywanie się z obowiązków domowych,
• krzyki, trzaskanie drzwiami, zachowania agresywne,
• oskarżanie dorosłych o niezrozumienie,
• kłamanie,
• pogorszenie wyników w nauce,
• wymykanie się z domu,
• eksperymentowanie z substancjami psychoaktywnymi, alkoholem, papierosami, narkotykami, dopalaczami.

Trudności w wychowaniu nastolatka są zmorą rodziców i Dziadków. Uświadomienie sobie, że jest to nierozłącznie związane z dorastaniem i budowaniem własnej tożsamości, pozwoli Ci spojrzeć na sytuację obiektywnie. Spokój, empatia i zrozumienie dla (nie zawsze słusznych) wyborów wnuka, pozwoli Ci przetrwać ten okres buntu względnie łagodnie.

Komunikacja z młodym dorosłym, czyli jak dotrzeć do nastolatka

Relacje z nastoletnim wnukiem mogą być ciepłe i serdeczne oraz pozbawione złości, krzyków i wzajemnych oskarżeń. Wystarczy, że zastosujesz kilka zasad przydatnych w komunikacji z dojrzewającą młodzieżą. Sztuka skutecznej komunikacji z nastolatkiem to nie wiedza tajemna i masz wszelkie umiejętności, aby zatroszczyć się o satysfakcjonującą relację między Wami. Nie obędzie się bez zmiany Twojego nastawienia i dużej dawki cierpliwości i empatii, ale na pewno szybko uda Ci się poprawić Wasze relacje.

Unikaj słowa „NIE”

Relacje z dorastającymi dziećmi, często odbierane są przez opiekunów jako walka. Bombardują oni nastolatka zakazami i nakazami. Sfrustrowani krzyczą coraz głośniej: „nie”, „przestań”, „nie rób”, „zrób”, „źle”. Pomimo wysiłków i głośnego wyrażania swojej woli, komunikaty jak echo odbijają się od nastolatka.

Powoduje to złość i niezadowolenie dorosłych oraz zamknięcie się w sobie nastolatka, który czuje się jak więzień lub tresowane zwierzę. To prosta droga do oddalenia się od siebie i czasem bezpowrotnego przerwania łączącej Was więzi. Zamiast wydawać mu polecenia staraj się rozmawiać z wnukiem z pozycji partnera. Używaj słów „proszę” i „dziękuję” oraz zawsze argumentuj swoje oczekiwania wobec wnuka.

W bibliotece lub księgarni zapytaj o pozycje książkowe traktujące o skutecznej komunikacji, szczególnie z nastolatkami. Znajdziesz tam psychologiczne mechanizmy rządzące komunikacją międzyludzką i odkryjesz, że sztuka rozmowy jest tak naprawdę prosta.

Zamiast, metaforycznie mówiąc, strzelać z armaty do wróbla, wystarczy na chwilę się zatrzymać i przeanalizować sytuację. Gdy uświadomisz sobie, że Twój wnuk się zmienił, zrozumiesz że czas również na zmiany w Waszej komunikacji. To co kiedyś zdawało egzamin, teraz nie wystarczy by komunikować się skutecznie. Dlatego należy odkryć nową, wspólną nić porozumienia.

Spójrz na siebie z dystansem

Nasze ego często nie pozwala nam dostrzec naszych błędów, ale jeśli borykasz się z problemami w komunikacji z nastolatkiem, warto zacząć zmiany od siebie.

Zadaj sobie kilka pytań i odpowiedz na nie szczerze. Kiedy sam byłeś nastolatkiem:

1. Jak reagowałeś na ustalone reguły i wydawane Ci polecenia, gdy byłeś nastolatkiem?
2. Jak się czułeś, słysząc krytykę dorosłych?
3. Jaki wpływ na Twoje poczucie własnej wartości miały nadawane Ci etykiety typu „leń”, „niegrzeczny”, „okropny”?
4. Czy twarde zakazy, albo z drugiej strony, zbytnia pobłażliwość były skuteczne w komunikacji z Tobą?
5. Gdybyś mógł cofnąć czas, co zmieniłbyś w komunikacji pomiędzy Tobą a Twoimi rodzicami?

Najlepiej wykonaj te zadanie pisemnie i zanotuj wszystkie odczucia i refleksje, jakie przyjdą Ci do głowy. Proste ćwiczenie uświadomi Ci, jak może odbierać Cię Twój dorastający wnuk. Po wykonanej analizie, zanotuj najważniejsze sprawy, które warto między Wami zmienić lub uzdrowić.

Zwróć także uwagę, czy nie wymagasz od swojego wnuka zbyt wiele. Czy nie prowokujesz kłótni i awantur o błahostki, które tak naprawdę nie mają znaczenia? To, czy Twój wnuk zje śniadanie, albo czy zimą włoży czapkę naprawdę nie spowoduje końca świata. Warto pozbyć się nawyku walki o drobnostki i wydatkować swoją energię na ważniejsze sprawy.

Sztuka konstruktywnej komunikacji to ważna umiejętność. Posiadasz wszelkie niezbędne środki i umiejętności, by być dobrym nauczycielem życia dla Twojego wnuka.

Jeżeli wciąż masz problemy w rozmawianiu z nastolatkiem, zadaj sobie pytanie, czy robisz wszystko aby to zmienić? Czy starasz się dotrzeć do wnuka na różne sposoby, czy też urażony czekasz na jego ruch, mówiąc sobie, że to jego wina, a Ty nie masz sobie nic do zarzucenia? To niełatwe ciągle wychodzić z inicjatywą i często ustępować wnukowi, ale musisz się z tym zmierzyć. Jesteś przecież dorosły, więc obrażanie się zostaw swojemu nastoletniemu wnukowi!

Uzbrój się w cierpliwość

Najważniejsza rada dla Dziadków nastolatka może być streszczona w jednym zdaniu: „zachowaj spokój”. Niestety, w wielu momentach Twoja cierpliwość zostanie wystawiona na próbę, a Twój wnuk będzie badać granicę Twojej wytrzymałości. Pod żadnym pozorem nie daj się sprowokować. Zaczepki i ataki na Twoją osobę odpieraj w sposób zrównoważony i przemyślany. Krzyk, złość i gniew nie pomogą Wam w niczym.

Gdy Twój wnuk zachowuje się nieodpowiednio, jest wulgarny, czy nie wykonuje Twoich poleceń, wytłumacz mu spokojnie czego od niego oczekujesz i z jakiego powodu. Powiedz też, że boli Cię jego zachowanie i że chciałbyś porozmawiać z nim o tym, dlaczego tak się zachowuje. Bądź jednak szczery, nie staraj się grać na jego uczuciach, ani szantażować go emocjonalnie. Wysłuchaj dokładnie argumentów wnuka i postaw się na chwilę w jego położeniu. Może w ten sposób uda Wam się znaleźć kompromis.

Bądź wyrozumiały

Przygotuj się na to, że czasem słowa lub zachowanie nastolatka mogą być dla Ciebie bardzo bolesne i dogłębnie Cię zranić. Nie zapomnij wtedy, że wnuk nie zawsze mówi to co czuje i w głębi serca wcale nie chce Twojego smutku. Powiedz mu wtedy, że czujesz się urażony i że nie ma akceptacji dla obrażania Twojej osoby. Wytłumacz mu, że jego wolność, kończy się tam, gdzie zaczyna się wolność innego człowieka.

Przyjmuj przeprosiny wnuka i nie gniewaj się zbyt długo. Pielęgnowana uraza nie przysłuży się nikomu. Daj wnukowi okazję do zrehabilitowania się za jego złe zachowanie i doceniaj jego starania na każdym kroku. Nie rozpamiętuj wypowiedzianych słów, czy krzywdzących czynów. Każdy zasługuje na drugą szansę.

Traktuj wnuka z szacunkiem

Interesuj się jego życiem, zainteresowaniami, sympatiami i problemami. Szczerze angażuj się w jego sprawy, mądrze doradzaj i pomagaj w zakresie swoich możliwości. Nigdy nie bagatelizuj jego małych spraw. Nie mów „to głupie”, „taki problem, to nie problem”, „martwisz się niepotrzebnie”. Jeżeli wnuk zwraca się do Ciebie z jakąś sprawą, to znaczy że dla niego jest ona ważna. Bagatelizowanie istotnych dla wnuka kwestii sprawi, że następnym razem nie zwróci się z nimi do Ciebie, w obawie przed wyśmianiem.

Pielęgnuj Wasze nowe relacje i traktuj je jak drogocenną przyjaźń. Bądź z wnukiem szczery i troszcz się o jego zaufanie do Ciebie. Jeżeli mu coś obiecasz, dotrzymuj danego słowa, a odwdzięczy Ci się tym samym. Nigdy go nie okłamuj. Twój wnuk nie jest już małym dzieckiem i zasługuje na traktowanie go poważnie.

Wyznacz granice

Wyrozumiałość i empatia dla dorastającego wnuka jest bardzo ważna, nie można jednak akceptować wszystkich jego zachowań. Gdy Twój wnuk zachowuje się agresywnie, oszukuje, czy podkrada Ci pieniądze, musisz stanowczo i wyraźnie zareagować. Wytłumacz wnukowi, jakie zachowania (konkretnie) nie będą akceptowane przez Ciebie i przypomnij o najważniejszych zasadach jakie obowiązują w Waszych relacjach. Powiedz mu, że szanujesz go i oczekujesz od niego tego samego.

Trzymaj także wspólny front z rodzicami wnuka. Jeżeli wiesz, że wnuk popadł w złe towarzystwo, ma problemy z prawem, czy pali papierosy, powinieneś powiedzieć o tym rodzicom dziecka. Drobne przewinienia nie powinny być komentowane na forum rodziny, ale zagrażające zdrowiu, życiu lub przyszłości wnuka - jak najbardziej.

Dbaj o bliskość i wspólną więź

Wiek nastoletni nie oznacza, że tracisz wnuka, który będzie Cię odwiedzał raz w miesiącu, a Wasze rozmowy skończą się na zdawkowym „Co w szkole?”. Wciąż możecie być przyjaciółmi i fantastycznie spędzać razem czas.

Pielęgnuj wspólnie spędzane chwile i Wasze wypracowane przez lata przyzwyczajenia i tradycje. Zatroszcz się o to, by czas spędzony razem był ciekawy i atrakcyjny dla nastolatka. Nie oczekuj, że z radością będzie oglądał z Tobą kolejny odcinek telewizyjnego tasiemca, lub po raz setny słuchał opowiadań przy albumie zdjęć z Twojej młodości. Zamiast tego, zaproponuj mu wspólne wyjście na basen, wyprawę do muzeum, czy grę w Scrabble przy herbacie. Róbcie to, co Twój wnuk lubi i czym się interesuje, a jednocześnie także i Tobie sprawia przyjemność.

Dużo rozmawiajcie. Rozmawiajcie o nim, o Tobie, o życiu, jego cieniach i blaskach. Niech Twoja mądrość i doświadczenie życiowe będzie przewodnikiem w życiu wnuka. Daj mu jednak przestrzeń na podejmowanie jego własnych decyzji i popełnianie błędów.

Jak rozmawiać z nastolatkiem - najczęściej zadawane pytania

1. Mam cudowną wnuczkę, która właśnie wchodzi w wiek nastoletni. Jesteśmy ze sobą blisko, ale coraz częściej czuję, że nie zawsze umiem do niej dotrzeć. Proszę o propozycje książek na temat relacji z dorastającym nastolatkiem.

   Na rynku wydawniczym znajdziesz wiele interesujących pozycji, które pomogą Ci w komunikacji z Twoją wnuczką. Popularną i lubianą książką jest „Jak mówić do nastolatków, żeby nas słuchały, jak słuchać, żeby z nami rozmawiały” autorstwa Adele Faber i Elaine Mazlish. Wiele ciekawych informacji znajdziesz też w poradniku „Nastolatki. Kiedy kończy się wychowanie?” Juul Jesper. Nie musisz ograniczać się do pozycji książkowych, wiele rad i wskazówek znajdziesz na blogach oraz forach dla rodziców nastolatków. Wiedza ta na pewno usprawni komunikację z Twoją wnuczką.

2. Gdy ostatnio podwoziłem mojego 15 ­- letniego wnuka do kina poczułem od niego wyraźną woń papierosów. Jestem tym bardzo zmartwiony i chcę przeprowadzić poważną rozmowę z wnukiem przy najbliższej okazji. Mam jednak dylemat, czy powinienem mówić o tym incydencie rodzicom chłopca.

   Palenie osób w coraz młodszym wieku, jest ogromnym problemem w dzisiejszych czasach. Dobrze przygotuj się do rozmowy ze swoim wnukiem. Uświadom mu wpływ papierosów na zdrowie oraz wynikające z tego nałogu negatywy - brzydki oddech, ziemista cera, spadek kondycji, ogromne finansowe koszty i tym podobne. Decyzja, czy porozmawiać o problemie z rodzicami jest trudna i może nadwyrężyć zaufanie wnuka do Twojej osoby. Powiedz wnukowi, że dajesz mu szansę na zaprzestanie palenia i będziesz go w tym wspierać. Często palenie w młodym wieku wynika z presji znajomych, zaproponuj mu więc rozwiązania jak tej presji się oprzeć. Szczerze powiedz mu także, że jeżeli nie zerwie z nałogiem, będziesz musiał poinformować o tym jego rodziców. Kochasz go i nie chcesz, aby miał kłopoty, ale jego zdrowie jest dla Ciebie priorytetem.

3. Mój wnuk jest ostatnio bardzo przygnębiony, podejrzewam że jest to spowodowane nieodwzajemnioną miłością. Czy powinienem z nim o tym porozmawiać, czy lepiej poczekać, aż sam o tym zapomni?

   Ignorowanie problemów młodzieży nigdy nie jest dobrym rozwiązaniem. Często uważamy, że nie powinniśmy się wtrącać i naruszać prywatności dzieci. Młodzieńcze miłostki wydają nam się banalne i wierzymy, że złamane serce samo się uleczy. Niestety nie zawsze tak jest i problemy sercowe mogą skończyć się tragicznie. Nastolatek może także mieć przez to problemy z nauką, porzucić swoje hobby, czy popaść w depresję. Dlatego zawsze bądź blisko swojego wnuka. Powiedz, że zauważyłeś zmianę w jego zachowaniu, zapytaj czy chciałby o tym porozmawiać. Zapewnij go, że chętnie go wysłuchasz, a jego problemy są dla Ciebie bardzo ważne. Nawet jeżeli nie otworzy się od razu, jest duża szansa, że wkrótce sam zwróci się z tym do Ciebie.