Asertywność - jak nauczyć dziecko mądrej asertywności

Czym jest asertywność?

Asertywność to umiejętność i odwaga wyrażania swoich własnych przekonań, myśli, czy woli bez obawiania się o to, jak odbiorą nasze stanowisko inni ludzie. Asertywność nie może być jednak mylona z agresją i narzucaniem swojego zdania innym. Mądra asertywność to szanowanie uczuć innych ludzi i nie naginanie ich, aby osiągnąć własne cele.

Zachowując się asertywnie potrafimy powiedzieć otwarcie o naszych potrzebach, jednocześnie z empatią podchodząc do naszych przyjaciół, rodziny, czy współpracowników. Dbamy o nasze szczęście i poziom satysfakcji, nie ujmując ich drugiej osobie.

Dlaczego warto wspierać asertywność dzieci?

Uległe dzieci to często ulga dla ich opiekunów, którzy cieszą się że ich dzieci i wnuki są takie grzeczne i nie sprawiają kłopotów wychowawczych. Jednak każde dziecko kiedyś staje się nastolatkiem, a potem dorosłym. W rezultacie będzie uległe dla rówieśników, partnera, szefa, sąsiadów. Ciągłe podporządkowanie się innym może sprawić, że zamiast żyć po swojemu, będzie żyć tak jak chcą tego inni.

Dzieci asertywne rzadziej popadają w kłopoty z prawem lub wplątują się w niebezpieczne sytuacje za namową rówieśników. Są także bardziej ciekawe świata. Nie boją się pytać i wyrażać swoich opinii. Asertywność ma także wpływ na ich pewność siebie. Są świadome swoich zalet i bronią swoich przekonań i wartości.

Dzieci asertywne to także dzieci, które nie posuwają się do krzyków, czy bicia, aby zdobyć to czego chcą. Wiedzą, że podstawą komunikacji jest mądra rozmowa i solidne argumenty. Nie mają również problemu z przyjęciem czyjegoś punktu widzenia, jeżeli okaże się uzasadniony.

Jak nauczyć dziecko asertywności?

Żaden człowiek nie rodzi się z magiczną mocą asertywności i każdy z nas musi się tej umiejętności nauczyć. Kształtujemy ją poprzez odpowiedni sposób wychowania dzieci i zapewnienie bezpiecznego i przyjaznego środowiska.

Pozwól dziecku na posiadanie własnego zdania i zadawanie pytań

Chcąc nauczyć dziecko asertywności, musisz przede wszystkim mu na tą asertywność pozwolić. Wciąż stajesz w pozycji autorytetu i narzucasz wnukowi własne zdanie? Dziecko szybko nauczy się, że rację ma większy i silniejszy. W ten sposób w dorosłym życiu, wciąż będzie słuchał woli ludzi, których uzna za autorytet lub sam stanie się człowiekiem narzucającym zdanie innym.

Dlatego szanuj wnuka i pozwól mu na wyrażanie własnego zdania. Traktuj go jako równego partnera w rozmowie, a nie kogoś niższego rangą. Wydając polecenie typu „posprzątaj zabawki”, wytłumacz dlaczego powinien to zrobić. Wyznacz również czas na wykonanie zadania, również go uzasadniając. Jeżeli wnuk wciąż odmawia wykonania polecenia, pokaż mu że wszystko ma swoje konsekwencje. Bałagan w zabawkach może na przykład skutkować nie otrzymaniem kolejnych.

Ucz wnuka mądrego kwestionowania poleceń. Przed bezmyślnym wykonywaniem czyjejś woli, powinien na chwilę się zatrzymać i pomyśleć, czy warto to zrobić. Taki trening będzie szczególnie ważny, gdy wnuk wejdzie w wiek nastoletni.

Dzieci na polecenia często reagują pytaniem „dlaczego?”. Kiedy Twój wnuk pyta: „dlaczego teraz?”, „dlaczego ja?”, czy „dlaczego muszę to zrobić?”, powstrzymaj się od odpowiedzi typu: „bo tak!”, „bo ja tak mówię!”, „bo ja tak chcę!”. Zamiast tego, po prostu odpowiedz na pytanie wnuka. Z dużym prawdopodobieństwem dobrze uargumentowane polecenie skończy się zaakceptowaniem go przez wnuka i wykonaniem zadania bez kłótni i nerwów.

Dbaj o pewność siebie Twojego wnuka

Asertywność nie istnieje bez pewności siebie i poczucia własnej wartości. Tylko wierząc w siebie, możemy stać na straży naszych przekonań.

Nic tak nie wspiera pewności siebie, jak poczucie że jest się kochanym i ważnym dla innych. W przyjaznym środowisku o wiele łatwiej wyrażamy swoje opinie i nie boimy się krytyki. Dlatego bądź blisko swojego wnuka, dużo z nim rozmawiaj i zachęcaj do dyskusji na różne tematy. Podczas rozmowy nie przerywaj mu, słuchaj z uwagą argumentów dziecka i nigdy nie wyśmiewaj nawet najgłupszych opinii.

Pokaż również, że dyskusja nie musi być głośna i nie polega na wzajemnym przekrzykiwaniu się. Naucz wnuka skutecznej komunikacji i używania sformułowań takich jak: „chciałbym”, „zależy mi na tym”, „nie zgadzam się z tobą, bo”, „czuję”, „chcę znać twoje zdanie”. Ćwiczcie to w codziennych rozmowach.

Daj dobry przykład

Wychowywanie dzieci to nie jedynie słowa ale przede wszystkim czyny. Dlatego stosuj zasady, których uczysz wnuka do wszystkich domowników, w tym również siebie. Gdy wnuk Cię o coś poprosi i odpowiednio to uargumentuje, zgódź się na to (bądź nie) stosując mądrą asertywność.

Przyjrzyj się również swojemu zachowaniu w relacjach z innymi. Czy sam potrafisz wyznaczać granice i bez strachu wyrażasz swoje zdanie? Jeżeli łatwo ulegasz wpływom innym, pozwalasz na to aby wszyscy traktowali Cię niepoważnie, nauka asertywności wnuka będzie bardzo trudna. Dlatego przyjrzyj się, czy umiesz mówić „nie”, a jeżeli masz z tym problem, naucz się tego!

Pozwól dziecku dokonywać własnych wyborów

W nauce asertywności bardzo ważna jest pewność siebie i umiejętność samostanowienia o sobie. Dlatego pozwalaj wnukowi dokonywać wyboru samodzielnie, tak często jak jest to możliwe. Dziecko może decydować o naprawdę wielu sprawach, bez uszczerbku dla jego zdrowia, czy trybu życia rodziny. Najlepiej proponuj dwie lub maksymalnie trzy opcje z których dziecko wybierze najbardziej mu odpowiadającą.

W ten sposób Twój wnuk nauczy się, że jego zdanie jest ważne i inni się z nim liczą. Zauważysz również, że wiele kłótni pomiędzy Wami powodowały konflikty o nieistotne rzeczy. Gdy wnuk będzie mógł decydować o sprawach, które go dotyczą, nie będzie musiał się buntować.

Nie zapomnij jednak o nauce odpowiedzialności. Wnuk musi wiedzieć, że każda decyzja pociąga za sobą określone konsekwencje. Jeżeli włoży za lekką kurtkę, to zmarznie, jeżeli nie zje obiadu, będzie głodny. Ponosząc odpowiedzialność będzie ostrożny w podejmowaniu decyzji.

Naucz wnuka mówić „nie”

Często dzieci słyszą: „ustąp mu, bo jest młodszy”, czy „mądry głupiemu ustąpi”, jak również „trzeba się dzielić”. W ten sposób rośnie w dziecku poczucie niesprawiedliwości i dziecko zatraca swoją pewność siebie. Bo po co walczyć o swoje, jeżeli dorośli i tak każą zrobić to na co nie ma się ochoty?

Dzieci mają prawo do posiadania swoich rzeczy i nie dzielenia się nimi z innymi. Jeżeli Twój wnuk nie chce podzielić się zabawką, możesz powiedzieć: „Masz prawo nie dzielić się zabawką, ale możesz też pożyczyć ją dziewczynce, a potem ona pożyczy ci którąś ze swoich zabawek”. Jeżeli wciąż nie chce – ma do tego prawo.

Pamiętaj, aby zawsze stać po stronie wnuka, gdy domaga się poszanowania jego woli, czy własności. Gdy ktoś chce mu wyrwać zabawkę, a wnuk sam nie daje sobie z tym rady, zainterweniuj. Powiedz wyrywającemu zabawkę, że nie jest jego i jedynie może poprosić Twojego wnuka o jej pożyczenie.

Ważną umiejętnością związaną z asertywnością jest także odmawianie bez poczucia winy, czy wymyślania wymówek. Każdy z nas ma prawo rozporządzać sobą i swoimi rzeczami tak jak chce. Robienie innym przysług nie jest niczyim obowiązkiem! Dlatego Ty również nie obawiaj się odmówić, gdy ktoś prosi Cię o przysługę, jeżeli z jakiegoś powodu nie chcesz jej spełnić.

Jednocześnie zachęcaj wnuka do dzielenia się i współpracowania z innymi dziećmi. Pokaż mu, że czasem warto na chwilę zrezygnować z czegoś, aby potem otrzymać coś w zamian albo pomóc komuś i mieć z tego satysfakcję. Wychowanie asertywnego dziecka to przecież nie wychowywanie egoisty!

Pokaż, jak wyznaczać granice i szanować je u innych

Oczywiście nie możesz pozwalać wnukowi na robienie wszystkiego, na co ma tylko ochotę. Dzieci do prawidłowego rozwoju potrzebują również mądrego stawiania granic, które daje im bezpieczeństwo. Mówiąc „nie”, wytłumacz wnukowi dlaczego na coś się nie zgadzasz. Zrób to spokojnie i cierpliwie, pokaż wnukowi, że Twoje „nie” ma uzasadnienie.

Tłumacz mu na przykładach, że granice wolności kończą się tam, gdzie zaczyna się wolność drugiej osoby. Ucząc dziecka asertywności, musimy mu jasno zakomunikować, że jego prawo do własnego zdania nie może ingerować w prawa innych osób. Życie w społeczeństwie często wymaga kompromisów.

Akceptuj dziecięce emocje

Mały człowiek dopiero uczy się wszystkiego i czasem targają nim silne emocje. Jeżeli Twój wnuk płacze, krzyczy, czy się złości, nie oceniaj go mówiąc „beksa”, „nie mazgaj się”, „przestań”. Pozwól mu wyrażać emocje tak długo jak tego potrzebuje.

Gdy dziecko się uspokoi porozmawiaj z nim o jego zachowaniu. Powiedz, że wszystkie emocje są w porządku i to nic złego płakać, czy odczuwać złość. Jednocześnie naucz go rozładowywania emocji bez kopania, czy gryzienia. Pokazuj mu, że agresja i bicie to niedopuszczalne zachowania, które nie prowadzą do osiągnięcia celu.

Naucz dziecko ponosić porażki

Nauka asertywności to również umiejętność godzenia się z odmową, czy radzenia sobie z niepowodzeniami. Twój wnuk powinien mieć własne zdanie i podążać własną ścieżką, ale musi równocześnie zdawać sobie sprawę, że często inni ludzie się z nim nie zgodzą i poprą opinie kogoś innego. Życie w społeczeństwie wymaga kompromisów i nie można wciąż upierać się przy własnym zdaniu, nie przyjmując innych rozwiązań do wiadomości.

Pokaż wnukowi, jak powinien radzić sobie z krytyką. Ucz go, że konstruktywna krytyka nie jest ciosem wymierzonym w jego ego i może mu pomóc w doskonaleniu siebie. Z drugiej strony, dziecko powinno wiedzieć, że opinie innych nie definiują go, ani tego kim jest. Wobec tego nie powinno bezkrytycznie przyjmować uwag otoczenia i przejmować się docinkami, czy złośliwościami.

Czy istnieją ćwiczenia na asertywność?

Nauka asertywności dziecka wymaga kompleksowego podejścia. Szanując dziecko, pozwalając mu dokonywać wyborów oraz stawiając mądre granice, niejako mimochodem kształtuje się w nim postawę asertywną. Dodatkowo możesz wykorzystać nasze propozycje scenek sytuacyjnych, które umożliwią trenowanie najważniejszych umiejętności związanych z asertywnością.

Ćwiczenia pozwolą nauczyć dzieci między innymi:

• jak mówić „nie” bez poczucia winy, czy strachu,
• jak nie poddawać się presji rówieśników,
• jak stawiać mądre granice,
• jak szanować siebie i nie robić niczego wbrew swoim przekonaniom i wartościom.

Asertywne dziecko, to asertywny dorosły

Praca nad budowaniem mądrej asertywności u dzieci często bywa żmudna i wymaga dużej ilości czasu i cierpliwości. To również balansowanie pomiędzy potulnością, a agresją dziecka i korygowanie tych zachowań, aby dążyć do równowagi.

W trudnych momentach przypomnij sobie, że jesteś odpowiedzialny za wychowanie tej młodej istoty. To od Ciebie zależy, jak poradzi sobie w dorosłym życiu. Twoja ciężka praca zostanie wynagrodzona dopiero po latach ale nagroda jest warta wysiłku. Dzięki Tobie wnuk stanie się pewnym siebie i odważnym dorosłym, który żyje w zgodzie ze sobą i własnymi przekonaniami.

Jak nauczyć dziecko mądrej asertywności - najczęściej zadawane pytania?

1. Chciałabym, aby moja nieśmiała wnuczka była pewną siebie dziewczynką, która nie wstydzi się wyrażać własne zdanie publicznie. Szukam książek, które mogłyby mi w tym pomóc.

   Książek o pewności siebie i asertywności powinnaś szukać na dziale z książkami z zakresu pedagogiki i psychologii. Ciekawe pozycje to między innymi:

   • Pewność siebie. Akceptuję, co czuję” Isabelle Filliozat, Chantal Rojzman, Violene Riefolo,
   • Jak rozwinąć u dzieci poczucie własnej wartości” Deborah M. Plummer,
   • Naucz ich jak mają Cię traktować. Praktyczny podręcznik asertywności” Bartłomiej Stolarczyk,
   • Potęga pewności siebie. Doskonałe wyniki w każdej dziedzinie” Brian Tracy,
   • Asertywność na co dzień, czyli jak żyć w zgodzie ze sobą i innymi” Agnieszka Wróbel,
   • Asertywność. Sięgaj po to co chcesz nie raniąc innych” Michael Emmons, Robert Alberti.

2. Mojego ośmioletniego wnuka koledzy ciągle namawiają do psot, które często są niebezpieczne i wpędzają go w duże kłopoty. Ostatnio dał się namówić na zjedzenie psiej karmy, po której źle się czuł całe popołudnie. Wnuk mówi, że nie wie w jaki sposób może odmówić kolegom, żeby nie przestali go lubić.

   Przede wszystkim porozmawiaj z wnukiem o akceptacji rówieśników. Uświadom go, że prawdziwi przyjaciele będą go lubić pomimo tego, że nie zrobi czegoś głupiego, czy niebezpiecznego. Wnuk powinien stanowczo odmawiać wykonywania takich rzeczy, mówiąc na przykład: „Nie zjem tego, bo będzie mnie bolał brzuch. To jedzenie dla psów, a nie dla ludzi”. W przypadku dalszych nacisków powinien zaproponować inną zabawę lub po prostu wrócić do domu. Jeżeli przez to koledzy się od niego odwrócą, to znaczy że nie lubili go za to kim jest, a jedynie za to że się im podporządkowywał. Pomóż wtedy wnukowi poznać nowych przyjaciół.