Nieśmiałe dziecko - jak pomóc w budowaniu większej pewności siebie

Biologiczne przyczyny nieśmiałości

Lęk przed obcymi, nieufność i niechęć do oddalania się od opiekuna to nasze biologiczne dziedzictwo. Dziecko nieśmiałe nie podejdzie do obcych osób, w sytuacjach stresujących kurczowo trzyma się opiekuna, a nieustający strach skutecznie blokuje mu ciekawość poznawania nieznanych miejsc i rzeczy. Kiedyś ten strach i ostrożność był gwarantem przetrwania. Dziś, w nowoczesnym świecie, może utrudnić dziecku funkcjonowanie w społeczeństwie, a przede wszystkim w grupie rówieśników.

Jak zachowuje się nieśmiałe dziecko?

Odcieni nieśmiałości jest dużo i nie sposób stworzyć jednego profilu pod nazwą „nieśmiałe dziecko”. Dzieci mające problem z pewnością siebie i relacjami społecznymi mogą:

• czerwienić się w sytuacjach stresowych,
• odwracać wzrok i nie nawiązywać kontaktu z nieznajomymi osobami,
• trzymać się na uboczu będąc w grupie rówieśniczej,
• traktować obce osoby jak niewidzialne, nie nawiązywać z nimi kontaktu,
• odczuwać dyskomfort podczas rozstań z opiekunem,
• wykazywać niechęć do eksplorowania nowych miejsc i uczestniczenia w nowych sytuacjach,
• jąkać się lub odzywać zdawkowo, niezrozumiale, chaotycznie, cicho,
• chować się za opiekunem,
• często być smutne i przygnębione.

Czy nieśmiałość to wada?

Jeżeli Twój wnuk jest nieśmiały, ale ta nieśmiałość nie jest nadmierna czy paraliżująca, to nie ma się czym martwić. W większości przypadków nieśmiałe dzieci wyrastają na pewnych siebie, przebojowych dorosłych, a po dawnej lękliwości nie ma śladu. Dlatego też nie przejmuj się nieśmiałością swojego wnuka i nie myśl o tym, że na pewno nie poradzi sobie w dorosłym życiu.

Jednak z drugiej strony, nie zostawiaj go samemu sobie! Pomóż mu pokonać bariery związane z jego nieśmiałością. Powoli, delikatnie prowadź go za rękę przez wyzwania stawiane na jego drodze i wspieraj go w jego staraniach. Motywuj go, chwal i bądź wyrozumiały dla jego niepowodzeń.

Niestety nie wszystkie dzieci wyrastają z nadmiernej nieśmiałości i jako dorośli mogą nie radzić sobie w społeczeństwie lub borykać się z nerwicą i depresją. Gdy niepokoisz się o swojego wnuka, a wysiłki zmierzające do ośmielenia go nie przynoszą rezultatu, skorzystaj z konsultacji u doświadczonego psychologa dziecięcego. Oceni on natężenie problemów społecznych Twojego wnuka i zaleci działania, które mu pomogą.

Sposoby na wzmocnienie pewności siebie u dziecka

Możesz pomóc wnukowi zmniejszyć jego nieśmiałość na różne sposoby, pamiętaj jednak że musisz oswajać go z nowymi sytuacjami w sposób delikatny i bez pośpiechu. Szanuj granice swojego wnuka. Twój wnuk nie musi być duszą towarzystwa i ma prawo być onieśmielony w niektórych nowych dla niego sytuacjach.

Pamiętaj, że każdy człowiek ma swoje mocne strony i niekoniecznie musi być to odwaga.

Metoda małych kroków

Praca z nieśmiałym wnukiem wymaga sporo czasu, cierpliwości i konsekwencji. Nie powinieneś niczego przyśpieszać, ani wymuszać. Ostrożnie dawkuj nowe wyzwania i stawiaj przed nim małe cele do zdobycia. Pokonywanie kolejnych barier powoli zbuduje jego pewność siebie.

Jako Dziadek znasz swojego wnuka, znajdź więc kamienie milowe, które będą dla niego komfortowe. Sztuką jest znalezienie kompromisu pomiędzy strefą komfortu, a rozwojem. Zadania, które mu wyznaczysz nie mogą być ani zbyt proste, ani zbyt trudne.

Możesz spisać na kartce sytuacje, w których Twojego wnuka paraliżuje nieśmiałość i lęk. Obok zapisz sposoby, jakie działania mogą mu pomóc w pokonaniu tego lęku. Tak powstanie baza do Waszej wspólnej pracy. Ćwiczcie w domu scenki sytuacyjne jak najczęściej, aż staną się dla wnuka czymś naturalnym. Postaraj się przewidzieć różne sytuacje, jakie mogą się pojawić. Inspirację do Waszego planu ćwiczeń znajdziesz w tabelce.

Bezgraniczna akceptacja

Wszelkie metody siłowe, oparte na wymuszaniu i wywieraniu nacisku mogą przynieść odwrotny efekt od zamierzonego. Dlatego uzbrój się w cierpliwość i zrozumienie dla emocji Twojego wnuka. Bądź jego bezpiecznym przewodnikiem po świecie i zapewnij go, że będziesz dla niego zawsze wsparciem.

W Waszej rodzinie powinno być miejsce na ciepłe uczucia, miłość, wsparcie oraz dużo przytulania i bliskości. Starajcie się rozmawiać ze sobą o wszystkim i słuchajcie aktywnie. Gdy wnuk przyjdzie do Ciebie z jakimś problemem, czy radosną nowiną, wyłącz telewizor, ścisz radio i bądź z nim tu i teraz. Nie żałujcie sobie także komplementów i pielęgnujcie sukcesy, a nie porażki. Gdy wnuk będzie czuł się kochany przez jego bliskich, wpłynie to pozytywnie na jego poczucie własnej wartości, a co za tym idzie zmniejszenie nieśmiałości w stosunkach z innymi ludźmi.

Uważaj na słowa

W rozmowach o Twoim wnuku nie używaj stwierdzeń takich jak: „jest nieśmiały”, „wstydzi się”, „boi się”. W ten sposób etykietujesz wnuka i nadajesz jego cechom charakteru negatywny wydźwięk. Zamień te stwierdzenia na „potrzebuje więcej czasu”, „jest ostrożny”.

Nieśmiałe dzieci są bardzo wrażliwe i łatwo je urazić i zranić. Dlatego zwracaj uwagę na komunikaty jakie kierujesz w stronę wnuka.

Pamiętaj, że błędy wychowawcze opiekunów, takie jak nadmierne karanie, krytykowanie, porównywanie z innymi, mogą zbudować w dziecku poczucie niższości. Dziecko będzie czuć się gorsze od innych, nic nie warte i bezużyteczne. Patrząc w lustro zobaczy jedynie swoje wady, co przedłoży się negatywnie na jego pewność siebie. Niskie poczucie własnej wartości spowoduje lękliwość dziecka i nieśmiałość w stosunkach społecznych.

Błędem jest także trzymanie dziecka pod kloszem i ratowanie go z każdej opresji. Twój wnuk musi poznawać świat i nie bać się życia. Nie uda mu się to, gdy wszystko za niego zrobisz i usuniesz każdy problem z jego drogi.

Wspierający sposób komunikacji z dzieckiem

Nie porównuj wnuka z innymi dziećmi, bo to jedno z zachowań najbardziej krzywdzących pewność siebie małego człowieka. Co z tego, że Ala ma lepsze oceny, a Krzyś jest duszą towarzystwa w każdej sytuacji? Twój wnuk jest wyjątkowy i ma wiele zalet. Podkreślaj jego dobre strony, chwal za sukcesy i doceniaj jego starania.

Gdy Twój wnuk jest w czymś dobry lub osiągnął jakiś mały sukces, pochwal go mówiąc: „Dobra robota, włożyłeś w to dużo pracy i osiągnąłeś cel!”. Podkreślaj też jego zasługi w obecności innych osób. To ważne, by wnuk wiedział jak bardzo jesteś z niego dumny. Nie wpadnij jednak w pułapkę nadmiernych pochwał! Wystarczy, że raz dziennie pochwalisz wnuka, za coś co autentycznie sprawia, że jesteś z niego dumny. Chwalenie dziecka za każdą błahostkę stanie się sztuczne i wymuszone oraz nie spełni swojej roli.

Czasem niezbędne jest skrytykowanie niewłaściwego zachowania wnuka, lub po prostu danie mu kilku wskazówek, które mogą być odebrane jako afront. Gdy musisz wnukowi zwrócić uwagę, zrób to na osobności i dokładnie wytłumacz, jakie zachowania Ci się nie podobały i czego od niego oczekujesz. Dobrym sposobem jest jednoczesne pochwalenie dziecka. Pokazujesz wtedy, że kochasz go, doceniasz i Twoja krytyka nie jest wymierzona w jego osobę, a tylko w jego niewłaściwe zachowanie. Możesz powiedzieć na przykład: „Nie podobało mi się twoje zachowanie, gdy zabrałeś piłkę dla chłopca. Nie powinno się zabierać cudzych rzeczy bez pytania. Wierzę, że więcej tego nie zrobisz. Jestem dumny, że potem oddałeś mu piłkę i przeprosiłeś za swoje zachowanie”.

Naturalny trening umiejętności społecznych

Spędzając czas z wnukiem na placu zabaw uważnie obserwuj jego zachowanie. Z czym ma największy problem? Wprowadź działania, które nauczą go radzić sobie z takimi sytuacjami.

Nieśmiałość uniemożliwia wnukowi podejście do innych dzieci, a gdy uda mu się przyłączyć do wspólnej zabawy nie ma już problemów z adaptacją? Ucz wnuka jak nawiązać rozmowę z dziećmi i jak wykonać ten pierwszy krok, aby się do nich zbliżyć. Możesz też razem z wnukiem angażować się w zabawę, a gdy wnuk się ośmieli, dyskretnie się wycofać.

A może największym problemem jest zbyt duża liczba dzieci na placu zabaw? Hałas i ogólne zamieszanie paraliżuje Twojego wnuka? Znajdź mniej uczęszczany plac zabaw, albo bywaj na nim w godzinach, gdy nie ma tam zbyt wielu osób. Wnuk stopniowo przyzwyczai się do funkcjonowania w małych grupach i będzie lepiej przygotowany na zabawę w większym gronie.

Dbaj również o to, aby wnuk miał do czynienia z sytuacjami społecznymi na co dzień. Zapraszaj do domu swoich przyjaciół, zabieraj wnuka w miejsca gdzie jest dużo osób. Pamiętaj jednak, aby zbyt duże towarzystwo nie przytłoczyło Twojego wnuka i nie rób niczego na siłę. Daj mu czas, aby oswoił się z grupą i wszedł do niej na swoich warunkach.

Nieśmiałe dziecko ma wiele barier, które nie pozwalają mu na swobodne eksplorowanie świata. Twoim zadaniem jest więc pomóc wnukowi wyjść z jego strefy komfortu w tych małych, codziennych sprawach. Gdy mu się uda nie szczędź mu pochwał. Za każdym razem doceniaj jego starania i powiedz za co konkretnie go chwalisz: „Brawo! Zaprosiłeś tego chłopca do zabawy, pomimo że nie było to dla ciebie łatwe”.

Nauka radzenia sobie z porażką

Przygotuj się na to, że początkowo wiele sytuacji przerośnie Twojego wnuka i nie będzie on w stanie im sprostać. To jak zareagujesz w tych sytuacjach, będzie niezmiernie ważne dla jego samooceny. Dlatego zawsze bądź wyrozumiały dla wnuka i jego słabości. Nigdy nie okazuj mu swojego rozczarowania. Zamiast tego pochwal go, że próbował i pokaż mu, że jedno potknięcie to nie koniec świata.

Nigdy nie ignoruj też niepowodzeń swojego wnuka w kontaktach z rówieśnikami. Gdy wnuk ośmieli się i podejdzie do obcych dzieci, a dzieci go odrzucą może to być dla niego bardzo ciężkie. W przypadku gdy Twojego wnuka spotka gorycz odrzucenia, porozmawiaj z nim o tym. Zapytaj jak się czuje i co myśli o tej sytuacji. Wyjaśnij wnukowi, że nie zawsze wszystkie dzieci będą chciały się z nim bawić i to jest w porządku. On przecież także nie zawsze ma ochotę bawić się ze wszystkimi.

Opowiedz mu także o jakiejś sytuacji z Twojego życia, w której zostałeś odrzucony. Pokaż, że sobie z tym poradziłeś. Przeanalizuj też sposób w jaki Twój wnuk nawiązuje kontakty i czy nie popełnia przy tym błędów. Zabieranie zabawek innym dzieciom, przepychanie się na placu zabaw, czy gryzienie i szczypanie nie są najlepszymi sposobami na nawiązanie relacji. Dla Ciebie to oczywiste, ale Twój wnuk może mieć na ten temat odmienne zdanie.

Zabawa w wyzwania

Pomiędzy codzienne aktywności wplataj naukę asertywności, komunikacji i innych zachowań społecznych. Proponuj zadania w formie zabawy i dostosuj ich trudność do swojego wnuka. Ma to być zabawa, a nie zmuszanie do niekomfortowych dla Twojego wnuka zadań!

Możecie wspólnie zrobić zestaw kartoników, na których napiszecie lub narysujecie różne zadania związane z kontaktami społecznymi. Przy każdej okazji zachęcaj wnuka do wylosowania jednego zadania, które wspólnie wykonacie. Gdy pewność siebie Twojego wnuka będzie rosła układajcie zadania o wyższym stopniu trudności.

Przykładowe zadania w zabawie „Gra w wyzwania”

1. Uśmiechnij się do trzech osób mijanych na ulicy.
2. Powiedz głośno i wyraźnie „dzień dobry”, a potem „do widzenia” do pani w sklepie.
3. Zapytaj o drogę przechodnia.
4. Poproś o pomoc w znalezieniu książki panią w bibliotece.
5. Kup samodzielnie chleb w piekarni.
6. Zaproponuj wspólną zabawę dzieciom na placu zabaw.
7. Zapytaj o godzinę nieznaną osobę.

Zajęcia grupowe

Wspólnie z wnukiem wybierzcie interesujące go zajęcia dodatkowe, na których będzie miał okazję spędzić trochę czasu z rówieśnikami. Takie zajęcia to doskonały trening umiejętności społecznych, pracy w grupie, nawiązywania przyjaźni, ale i też radzenia sobie z niepowodzeniami.

Nieśmiałe dziecko może mieć problemy z aklimatyzacją w nowym miejscu wśród nieznanych dzieci. Dlatego porozmawiaj z opiekunem grupy i poproś go o pomoc. Bądź również przygotowany na to, że nie każde zajęcia, czy grupa przypadnie wnukowi do gustu. Wysłuchaj jego próśb i pozwól mu wybrać miejsce najbardziej komfortowe. Jeżeli Twój wnuk ma rodzeństwo lub przyjaciół, którzy uczęszczają na takie zajęcia, zaproponuj wnukowi żeby do nich dołączył. W znanym gronie szybciej odnajdzie się w nowym środowisku.

Nie zapominaj o tym, że zajęcia dodatkowe powinny wynikać z potrzeby wnuka, a nie Twojej! Zajęcia dodatkowe powinny sprawiać wnukowi przyjemność, wynikać z jego zainteresowań, a nie być kolejnym obowiązkiem w grafiku.

Zajęcia dodatkowe organizują różne podmioty i do wyboru masz ogromny wachlarz możliwości. Jeżeli Twój wnuk ma zdolności artystyczne zapisz go na zajęcia umuzykalniające, plastyczne, rękodzielnicze albo sensoplastyczne. Dla aktywnych dzieci najlepiej sprawdzą się zajęcia sportowe, szczególnie gry zespołowe. Piłka nożna, siatkówka, szkółka pływania, czy koszykówka pozytywnie wpłyną na zdrowie wnuka i nauczą go jak radzić sobie w grach drużynowych. Na szczególną uwagę zasługują sztuki walki. Trenując taekwondo, karate, czy judo Twój wnuk rozładuje energię i będzie pewniejszy siebie w relacjach z rówieśnikami.

Daj dobry przykład

Najlepszym sposobem na naukę pewności siebie w stosunkach z innymi ludźmi, jest naśladowanie dorosłych. Dlatego Twój wnuk powinien widzieć, że jego ukochany Dziadek i Babcia doskonale radzą sobie w kontaktach społecznych. Gdy spędzasz czas ze swoim wnukiem, zwracaj uwagę na to, jak zachowujesz się w stosunku do innych ludzi.

W sklepie, podczas wizyty u lekarza, czy odbierając wnuka z przedszkola zawsze mów głośno i wyraźnie „dzień dobry” i „do widzenia” do napotkanych tam osób. Spróbuj nawiązać też z nimi krótką, niezobowiązującą rozmowę, dbając o przyjazną atmosferę i uśmiech. Wnuk widząc, jak zachowujesz się w stosunku do innych ludzi będzie Cię naśladować. Zachowując się z pewnością siebie i otwartością, pokażesz mu że nie ma się czego bać, więc warto być serdecznym i przyjaźnie nastawionym do otoczenia.

Nie wstydź się przyznawać do własnych słabości i pokazuj wnukowi, że w niektórych sytuacjach także nie czujesz się komfortowo. Ucz go także, jak ponosić porażki, bo nie zawsze zdobędzie wszystko czego zechce. Wytłumacz mu, że miarą sukcesu nie jest osiągnięty cel, ale te wszystkie małe kroki, jakie ku niemu wykonujemy. To nie wstyd przegrać, popełnić błąd, czy coś popsuć. Sztuką jest wyciągnąć lekcje na przyszłość z odniesionych porażek.

Zwróć uwagę na Twoje zachowanie w stosunku do innych ludzi oraz w stosunku do siebie. Unikaj krytykowania i ośmieszania innych w obecności Twojego wnuka. Bądź też łagodny i wyrozumiały dla siebie. Gdy Twój wnuk będzie słyszał, jak jego ukochany Dziadek mówi o sobie „głupi”, „słaby”, czy „nieudacznik”, może też zacząć tak myśleć i mówić o sobie. Zamiast tego naucz go, jak pozytywne przekonanie o własnej osobie wpływa na postrzeganie nas przez innych. Trudno przecież o sympatię otoczenia, jeżeli sami siebie nie lubimy.