Najpopularniejsze grzyby jadalne - jak nauczyć dziecko rozpoznawać grzyby

Jak nauczyć dziecko rozpoznawać grzyby jadalne?

Zbieranie grzybów można śmiało nazwać polskim sportem narodowym. Grzybobranie relaksuje, pozwala na obcowanie z naturą, a zebrane okazy stanowią smaczny dodatek do ulubionych dań. Aby bezpiecznie cieszyć się smakiem grzybów konieczne jest zdobycie wiedzy na temat bezpieczeństwa w lesie oraz rozpoznawania grzybów jadalnych.

Zasady bezpiecznego zbierania grzybów

Przed zabraniem wnuka na grzybobranie, wyjaśnij mu trzy podstawowe zasady, które gwarantują, że czas w lesie będzie miło spędzonym popołudniem i nie skończy się problemami ze zdrowiem.

Zdobądź wiedzę na temat rozpoznawania gatunków grzybów

Po pierwsze, każda osoba planująca grzybobranie musi posiadać solidną wiedzę na temat gatunków grzybów. Znajomość gatunków grzybów i różnic między nimi jest konieczne, by odróżnić grzyby jadalne od trujących.

Zdobycie wiedzy na temat różnych gatunków grzybów pomogą zdobyć:

• kurs grzyboznawcy i klasyfikatora grzybów,
• najnowsze wydanie atlasu grzybów (w starych wydaniach może znajdować się nieaktualna wiedza na temat toksyn w niektórych grzybach, uznawanych do tej pory za jadalne),
• aplikacje mobilne na telefon (na przykład Atlas Grzybów wydana przez NaGrzyby.pl).

Państwowe Inspekcje Sanitarne w większych miastach organizują kursy grzyboznawcze, po skończeniu których uczestnicy otrzymują tytuł klasyfikatora grzybów i grzyboznawcy. Nawet jeżeli nie zamierzasz sprzedawać zbieranych grzybów, to doskonała okazja aby uzupełnić swoją wiedzę na temat leśnych skarbów.

Zbieraj jedynie grzyby, które znasz

Po drugie, nigdy nie należy przeceniać swojej wiedzy i umiejętności związanych z grzybobraniem. Zbierając grzyby należy korzystać z atlasu lub aplikacji i zbierać jedynie te okazy, co do których ma się stuprocentową pewność.

Jeżeli Ty i wnuk wciąż nie macie dużej wiedzy na temat grzybów, zbierajcie tylko grzyby rurkowe, a nie blaszkowate. Grzyby rurkowe łatwo rozpoznasz zaglądając pod kapelusz. W grzybach rurkowych kapelusz zbudowany jest z licznych niewielkich rurek, które tworzą wzór przypominający gąbkę. Wśród grzybów rurkowych nie ma grzybów śmiertelnie niebezpiecznych. W przypadku pomyłki, w najgorszym razie traficie na gatunki niejadalne (niesmaczne) lub ciężkostrawne.

Borowik szatański (tak zwany szatan) jest jednym z grzybów rurkowych, którego obawiają się grzybiarze. Tak naprawdę goryczak żółciowy, bo tak brzmi jego prawidłowa nazwa, nie jest trujący. Jest po prostu niejadalny, ze względy na bardzo gorzki smak. Ponadto ryzyko zebrania borowika szatańskiego w naszym kraju jest nieduże ponieważ w Polsce jest gatunkiem rzadkim.

Przygotuj strój i niezbędne akcesoria przydatne w lesie

Po trzecie, zadbajcie o odpowiedni ubiór. Zapewne wiesz, że coraz więcej kleszczy jest zarażonych krętkami Borrelia, które wywołują groźną chorobę ­boreliozę, a także bakteryjne zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych. Profilaktyka boreliozy podczas grzybobrania, to przede wszystkim unikanie ukąszenia przez kleszcze. Dlatego, gdy idziecie do lasu, chrońcie się przed kleszczami przylegającym, obcisłym ubraniem. Na grzyby wybierzcie ubrania z długim rękawem i długimi nogawkami w jasnych kolorach. Nogawki i rękawy powinny mieć ściągacze utrudniające dostanie się kleszczy pod ubranie.

Nie zapomnijcie też o odpowiednim obuwiu. Buty do lasu powinny być wygodne i przewiewne, ale obowiązkowo pełne i najlepiej sięgające za kostkę (uwaga na żmije!). Po powrocie z lasu należy się dokładnie obejrzeć, zwracając szczególną uwagę na pachwiny oraz zagłębienia ciała (zgięcia kolan, za uszami, szyja).

Ponadto do lasu zabierzcie:

• koszyk na grzyby,
• aerozol na kleszcze i komary,
• mały nożyk do oczyszczania grzybów i sprawdzania, czy nie są robaczywe,
• suche przekąski i wodę,
• mapę lub urządzenie z działającą w lesie nawigacją GPS (gdy istnieje ryzyko, że zgubicie orientację).

Ważne! Wielu grzybiarzy stosuje technikę odcinania grzybów u podstawy, jednak jest to ryzykowne z punktu widzenia bezpieczeństwa. Dlatego zbierając grzyby, delikatnie wykręcaj je z ziemi tak, by w całości je obejrzeć i ocenić, czy nie mają cech określonych gatunków trujących. Po wykręceniu grzyba lekko zasypcie miejsce jego rośnięcia ściółką. Uchroni to grzybnię przed wyschnięciem.

Najpopularniejsze grzyby jadalne

Najważniejsza w sztuce rozpoznawania grzybów jadalnych jest praktyka. Wybierając się do lasu z wnukiem, z uwagą porównujcie znalezione przez Was okazy z atlasem grzybów. Pokaż wnukowi szczegóły budowy grzyba i opowiedz o ich funkcjach. Naucz go zwracać uwagę na kolor i kształt kapelusza oraz trzonu, a także obecność pierścienia. Porównaj grzyby blaszkowate i rurkowe i opowiedz czym się różnią. Jeżeli macie jakiekolwiek wątpliwości co do bezpieczeństwa danego okazu ­­­- na wszelki wypadek zostawcie go w lesie.

Bezpłatne porady na temat zebranych grzybów i ich przydatności do spożycia uzyskasz w jednostkach stacji sanitarno ­- epidemiologicznych w Twojej okolicy. Oceny grzybów dokonują tam kwalifikowani grzyboznawcy. Pamiętaj, że grzyb przyniesiony do oceny musi być w całości!

Naukę rozpoznawania grzybów jadalnych zacznijcie od poznania najpopularniejszych gatunków, które znajdziecie w polskich lasach:

• boczniak ostrygowaty,
• borowik szlachetny,
• pieprznik zwyczajny (kurka),
• opieńka miodowa,
• mleczaj rydz,
• koźlarz czerwony,
• czubajka kania,
• maślak zwyczajny,
• podgrzybek brunatny.

Boczniak ostrygowaty (Pleurotus ostreatus)

Boczniak ostrygowaty zawdzięcza swoją nazwę charakterystycznemu kształtowi kapelusza, który przypomina ostrygę. Najczęściej jego barwa jest sinoszara, ale może przyjmować także odcienie zbliżone do bieli.

Kapelusz boczniaka ostrygowatego jest matowy i jednorodny. Pod kapeluszem znajdziemy blaszki, które są jasne u młodych osobników i brązowe u dojrzałych. Trzon boczniaka ostrygowatego jest krótki, czasem praktycznie niewidoczny.

Boczniaki rosną na pniach drzew liściastych, a szczególnie lubią kolonizować powalone pnie. Czasem na jednym pniu możemy napotkać kolonie boczniaków liczące kilkaset osobników. Boczniaki pojawiają się późną jesienią, w październiku, a nawet w listopadzie. Zapaleni poszukiwacze grzybów mogą je znaleźć nawet w lutym!

Prawdziwek, czyli borowik szlachetny (Boletus edulis)

Borowik szlachetny to jeden z ulubionych grzybów jadalnych. Największe szanse na znalezienie borowika mamy przeczesując górskie lasy świerkowe. Okres jego występowania trwa od maja do nawet grudnia.

Kapelusz prawdziwka może mieć wielkość od 6 do 25 centymetrów średnicy. Kapelusze młodych borowików mają jasną, kremową barwę i kulisty kształt. Z wiekiem kapelusze ciemnieją i stają się brązowe oraz bardziej cylindryczne. Nacięty kapelusz borowika szlachetnego nie zmienia koloru. Trzon borowika jest jasny, kremowy i potrafi być dość duży. Wysokość trzonu prawdziwka to nawet 20 centymetrów.

Kurka, czyli pieprznik zwyczajny (Cantharellus cibarius)

Kurki to zdecydowanie ulubiony grzyb polskich grzybiarzy. Łatwo je rozpoznać, bo cechują się żółtą barwą, która może przybierać kolory od bladożółtego po jaskrawopomarańczowy. Młode kurki mają wypukłe kapelusze i są niemal okrągłe. Z wiekiem kapelusze stają się wklęsłe i pofałdowane. Miąższ kurek jest biały i ma fakturę mięsistą. Dorosłe osobniki osiągają nawet kilkanaście centymetrów wysokości i średnicę kapelusza dochodzącą do 4 centymetrów.

Kurki spotkamy w lesie od czerwca do października. Rosną gromadnie, więc natknięcie się pojedynczego osobnika często zwiastuje pełen koszyk dorodnych okazów. Szukajcie kurek pod mchem, szczególnie w lasach świerkowych i sosnowych.

Opieńka miodowa (Armillaria mellea)

Opieńki wyróżniają się kapeluszem o żółtobrązowej, a nawet rudawobrązowej barwie. Trzon opieńki miodowej jest jaśniejszy od kapelusza, ma zazwyczaj barwę piaskową, żółtawą, oliwkowozieloną. Czasem trzon jest ciemny i ma barwę ciemnobrązową lub czerowonobrązową. Na trzonie opieńki miodowej znajdziemy szeroki pierścień w miodowym kolorze. Trzony sąsiadujących ze sobą opieniek często są zrośnięte razem.

Pojedynczy osobnik z gatunku opieńki miodowej osiąga wysokość od 8 do 18 centymetrów i może poszczycić się kapeluszem o średnicy od 3 do 13 centymetrów. Kapelusz opieńki jest suchy, po potarciu palcem można wyczuć łuszczącą się skórkę. Te delikatne łuski mają tendencję do największego skupienia w samym centrum kapelusza. U przejrzałych osobników łuski zazwyczaj nie występują. Miąższ tych grzybów ma jasną barwę (białą lub kremową) i mięsistą konsystencję, która nie zmienia koloru pod wpływem przekrojenia.

Opieńki miodowe szczególnie upodobały sobie lasy liściaste. Całe kolonie opieniek rosną na pniach i korzeniach drzew, powalonych drzewach, kawałkach spróchniałego drewna. Opieńki zbieramy w sezonie trwającym od sierpnia do listopada.

Mleczaj rydz (Lactarius deliciosus)

Mleczaj rydz zazwyczaj nazywany jest po prostu rydzem. Jego cecha charakterystyczna to piękny, rudy kolor, który ułatwia znalezienie go w leśnym runie. Kapelusz o średnicy dochodzącej do 10 centymetrów od spodu jest blaszkowaty, o pomarańczowym zabarwieniu. Trzon mleczaja rydza wpisuje się w kolorową tonację grzyba i ma barwę zbliżoną do kapelusza. Miąższ rydza po przekrojeniu jest biały, ale szybko zielenieje wchodząc w reakcję z powietrzem.

Rydze wybierają lasy czyste i przede wszystkim świerkowe oraz tereny o dużym nasłonecznieniu. Lubią także towarzystwo sosen.

Koźlarz czerwony (Leccinum aurantiacum)

Koźlarz czerwony szczególnie często występuje pod osiką i topolą. Możemy go spotkać na obrzeżach lasów, a także na łąkach i polanach. Sezon na koźlarze czerwone trwa od czerwca do listopada.

Kapelusz koźlarza czerwonego ma intensywną, czerwonobrunatną, ceglastą lub rudobrązową barwę. W dotyku jest aksamitny i matowy, a jego wielkość dochodzi do około 25 centymetrów. Pod kapeluszem znajdziemy gęsto ułożone rurki, zazwyczaj w kolorze piaskowym i białawym. Trzon koźlarza czerwonego u młodych przedstawicieli jest biały. Z wiekiem trzon staje się pokryty niewielkimi łuskami i przybiera kolor brązowawy, orzechowy, a nawet rdzawy. Gdy przekroimy koźlarza czerwonego jego rurki ściemnieją, a miąższ zacznie przybierać odcienie różu, a potem fioletu i czerni.

Koźlarze czerwone należy zbierać jedynie z terenów czystych i nie skażonych. Ze względu na właściwości kumulujące metale ciężkie, koźlarze z okolic ruchliwych dróg i terenów przemysłowych mogą zawierać szkodliwe stężenie związków rtęci.

Czubajka kania (Macrolepiota proceca)

Czubajka kania to jeden z najsmaczniejszych grzybów. W towarzystwie panierki doskonale udaje tradycyjnego polskiego kotleta schabowego.

Dorosła czubajka kania charakteryzuje się dorodnym kapeluszem, który osiąga średnicę nawet 30 centymetrów! Także wysokość czubajki kani jest imponująca i może dochodzić do 40 centymetrów. Młode osobniki tych grzybów mają barwę brązową i kulisty kształt. Z wiekiem ich barwa jaśnieje, a kapelusze stają się płaskie i rozłożyste. Kapelusz czubajki kani jest popękany i łuszczący się. Trzon przedstawicieli gatunku posiada ruchomą obręcz o jasnym kolorze. Od spodu kapelusze czubajki kani są blaszkowate, białe lub kremowe.

Potrawy z czubajki kani przyrządzamy z kapelusza. Trzon grzyba nie nadaje się do spożycia.

Czubajkę kanię możemy spotkać od czerwca do listopada. Występuje w lasach liściastych, iglastych i mieszanych. Grzyb doskonale odnajduje się także w przestrzeni miejskiej - szukajcie go w parkach, na łąkach, poboczach dróg.

Uważaj na podobieństwo czubajki kani do śmiertelnie trującego muchomora sromotnikowego! Pomyłki w rozpoznawaniu tych dwóch grzybów to najczęstsza przyczyna niebezpiecznych zatruć! Jeżeli nie jesteście pewni, czy znaleziony grzyb to czubajka kania - wyrzućcie go.

Maślak zwyczajny (Suillus luteus)

Jak większość młodych grzybów, także i maślak zwyczajny ma początkowo kulisty kształt. Dojrzewając kapelusz maślaka robi się wypukły, by w końcowym etapie rozwoju nabrać bardziej spłaszczonego kształtu.

Charakterystyczną cechą maślaka zwyczajnego, jest lepka, wręcz śluzowata powierzchnia. Po opadach deszczu maślaki wręcz lśnią w promieniach słońca. Maślak zwyczajny traci swój blask podczas suszy, a jego kapelusz staje się suchy i popękany.

Po oczyszczeniu maślaka zwyczajnego z igieł i ziemi, usuń z kapelusza skórkę. Skórka z łatwością powinna oddzielić się od białego miąższu grzyba.

Sezon na maślaki trwa od maja do czerwca. Największe prawdopodobieństwo znalezienia maślaków mamy w lasach sosnowych lub mieszanych. Grzyby te preferują przede wszystkim piaszczystą glebę.

Podgrzybek brunatny (Imleria badia)

Te brunatnobrązowe grzyby spotkamy w lasach iglastych, najczęściej w okolicach sosny i świerku. Podgrzybki występują w Polsce dość obficie. Spacerując w lesie w letnich miesiącach z dużym prawdopodobieństwem uda Wam się je znaleźć.

Podgrzybki charakteryzują się gładkim brązowym kapeluszem, który u młodych osobników przyjmuje kształt półkolisty, a u dojrzałych płaski. Kapelusz podgrzybków może dochodzić do 15 centymetrów średnicy. Pod kapeluszem skrywają się rurki, które u podgrzybków mają barwę zielono-żółtą, bądź oliwkową.

Trzon podgrzybków przybiera barwę piaskową, jasnobrązową. U młodych podgrzybków trzon jest pękaty, u starszych - bardziej smukły i wydłużony. Miąższ początkowo jest białawy, z wiekiem grzyba może przybierać odcienie żółci i kremu. Gdy przekroimy podgrzybka, miąższ i kapelusz lekko zsinieją.

Jak rozpoznać zatrucie grzybami?

Nieprzestrzeganie zasad bezpiecznego zbierania grzybów może skutkować bardzo niebezpiecznym zatruciem. Pierwsze objawy zatrucia grzybami mogą pojawić się po upływie około 8 godzin po zjedzeniu trującego grzyba, a czasem nawet dopiero po upływie kilku dni! Jeżeli po spożyciu grzybów wystąpią u Ciebie lub wnuka niepokojące objawy, konieczna jest pilna interwencja lekarska!

Konsultacji lekarskiej po spożyciu grzybów wymagają objawy takie jak:

• ostra biegunka,
• wymioty,
• nudności,
• bóle brzucha,
• gorączka,
• uczucie rozbicia,
• zaburzenia neurologiczne.

Nie lekceważ tych symptomów, bo zwłoka może kosztować zdrowie, a nawet życie! Nawet lekkie dolegliwości po zjedzeniu grzybów wymagają jak najszybszej wizyty u lekarza. Sprowokuj wymioty, zabezpiecz resztki potrawy z grzybów oraz wymiociny i zabierz je ze sobą do lekarza. Mogą ułatwić rozpoznanie gatunku trującego grzyba i wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Czy grzyby jadalne mogą nam zaszkodzić?

Wbrew obiegowej opinii, nie tylko grzyby trujące mogą mieć negatywny wpływ na zdrowie człowieka. Złe przechowywanie grzybów jadalnych, ich nieprawidłowe przyrządzenie lub zbieranie starych i chorych osobników, mogą wywołać zatrucie i przykre dolegliwości ze strony układu pokarmowego.

Przede wszystkim pamiętaj, że dzieci do 8 roku życia nie powinny jeść leśnych grzybów (a najlepiej do 10 roku życia)! Nawet jadalne grzyby są ciężkostrawne i mogą wywołać nieprzyjemne dolegliwości ze strony układu pokarmowego, który u małych dzieci wciąż się rozwija. Natomiast spożycie przez dziecko grzybów trujących, stanowi ogromne zagrożenie życia. U dorosłych zatrucie niewielką ilością toksycznych grzybów może się skończyć łagodnie - biegunką i złym samopoczuciem. U dzieci taka sama ilość substancji szkodliwych to realne zagrożenie życia.

Grzybów nie powinny spożywać dzieci oraz osoby starsze i chore.

Zgodnie z zaleceniami Państwowej Inspekcji Sanitarnej, aby uniknąć zatrucia grzybami jadalnymi nie zbieraj grzybów przejrzałych i starych. Uważaj także na grzyby nadgryzione, pokryte pleśnią lub zaczerwienione. Spożycie takich grzybów może skończyć się przykrym rozstrojem żołądka. Nie zbieraj także zbyt młodych osobników. Łatwo wtedy pomylić gatunki jadalne z gatunkami trującymi.

Dbaj też o odpowiednie przechowywanie i transport zebranych grzybów. Nigdy nie zbieraj grzybów do foliowej reklamówki, która przyśpieszy psucie się grzybów. Na grzybobranie z wnukiem zabierz wiklinowe koszyki albo przewiewne siatki lub torby papierowe. Jeżeli z lasu wracacie autem, nie zostawiaj grzybów zbyt długo w bagażniku.