Kołysanki dla dzieci - dlaczego warto je śpiewać?

Kołysanki dla dzieci - skąd się wzięły?

Kołysanka to jeden z najbardziej pierwotnych gatunków muzyki. Występuje niemal w każdej kulturze na całym świecie. Nucenie dziecku do snu jest naturalnym zachowaniem człowieka, dlatego nic dziwnego, że ten typ melodii na stałe zakorzenił się w folklorze.

Pierwsze kołysanki nie posiadały tekstu, ponieważ to głównie melodia i natężenie dźwięku miały największą moc usypiania. Tekst pojawił się w kołysankach znacznie później, ale znacząco odbiegał treścią od piosenek znanych współcześnie. Słowa piosenki miały większe znaczenie dla matki niż dla samego dziecka. Bardzo często usypiały one dzieci, śpiewając o codziennych problemach. Oczywiście w kołysankach pojawiały się również prośby o sen i zdrowie maluszka, ale nie brakowało w nich także zwrotów zastraszających i przekupujących, które miały „nakłonić” dziecko do szybszego zaśnięcia.

Dopiero po wielu latach, na skutek rozwoju muzyki i kultury, zaczęły powstawać kołysanki artystyczne. Utwory muzyki klasycznej komponowane przez uznanych twórców nadały kołysankom nowy wydźwięk, a niektóre z nich są znane po dziś dzień. Sam na pewno niejednokrotnie słyszałeś kołysankę Johna Brahmsa i być może zaskoczeniem dla Ciebie będzie fakt, że została skomponowana w 1868 roku.

Dlaczego warto śpiewać wnukowi przed zaśnięciem?

Kiedy to do Twoich zadań należy usypianie wnuka do snu, na pewno pierwszym co robisz, będzie nucenie kołysanki. Jest to automatyczna czynność, która na stałe zapisała się w świadomości wszystkich dorosłych. Robiono tak od wielu pokoleń, ponieważ nucenie kołysanki znane jest jako skuteczna i przyjemna metoda usypiania maluszków.

Nawet teraz, mimo tego, że technika oferuje znacznie bardziej nowoczesne sposoby i pomoce w usypianiu, warto śpiewać dzieciom przed snem. Nucenie kołysanek niesie ze sobą wiele korzyści, zarówno dla najbliższych dziecka, jak i dla samego maluszka. Oto kilka powodów, dla których warto śpiewać wnukowi przed snem.

Okazywanie uczuć

Czas przed zaśnięciem to zwykle moment wyciszenia i ograniczenia bodźców zewnętrznych. To właśnie ten czas jest najlepszy, by pokazać wnukowi, jak bardzo go kochasz. W trakcie śpiewania kołysanki, maluch uspokaja się i jest całkowicie skupiony na Twoim kojącym głosie. Szczególnie na początku, kiedy wnuk nie potrafi jeszcze zrozumieć tekstu śpiewanej piosenki, bardzo ważne są rytm, melodia oraz ton Twojego głosu. W ten sposób dziecko odbiera Twoje emocje i potrafi poznać, że bije od Ciebie ciepło oraz miłość.

Budowanie więzi emocjonalnej z niemowlęciem

Śpiewanie dziecku przed zaśnięciem to także idealny sposób na budowanie więzi emocjonalnej z niemowlęciem. Spokojna atmosfera sprzyja poznawaniu Twojego głosu oraz odbieraniu emocji. Jest to szczególnie ważne, kiedy na co dzień nie masz kontaktu z dzieckiem. Oferuj swoją pomoc przy usypianiu wnuka, kiedy tylko masz ku temu okazję. To właśnie w takich momentach najłatwiej zbudować wieź z dzieckiem, które poprzez śpiewanie kołysanek poznaje Twój głos, spojrzenie oraz mimikę twarzy. Uczucie czułości, które okazujesz wnukowi bardzo korzystnie wpływa na Waszą relację.

Uspokojenie, wyciszenie

Wymieniając zalety śpiewania kołysanek, nie można zapomnieć o ich podstawowej roli, czyli usypianiu. Kojąca, powtarzająca się melodia i uspokajający rytm piosenki działają na dziecko kojąco i wyciszająco. Pozwalają mu zrelaksować się po dniu pełnym wrażeń i przygotować się do spokojnego snu. Śpiewając wnukowi przed snem, delikatnie kołysz go, by nadać kołysance jeszcze większej mocy. Dziecko wyciszy się i szybko zaśnie, a jego sen będzie spokojny i niezakłócony nadmiarem bodźców.

Wzmocnienie poczucia bezpieczeństwa dziecka

Dziecko pojawiając się na świecie, doświadcza bardzo wielu bodźców oraz emocji, których na początku nie jest w stanie samodzielnie zrozumieć. Natłok wrażeń może być dla takiego malca przytłaczający oraz może powodować w nim lęk. Bardzo ważne jest, by dziecko od najmłodszych lat czuło w dorosłych wsparcie i poczucie bezpieczeństwa. Wieczór i czas wyciszenia to idealny moment, by to poczucie budować. To właśnie w nas dorosłych, dzieci szukają oparcia. Śpiewanie wnukowi kołysanek, dzięki swojemu naturalnemu, uspokajającemu działaniu wzmacnia w dziecku świadomość, że może na Tobie polegać. Tuląc malca w swoich ramionach i śpiewając mu kojącym głosem, dajesz jednoznaczny sygnał, że go ochraniasz i jesteś przy nim.

Wspieranie rozwoju dziecka

Kołysanki mają nieoceniony wpływ na wszechstronny rozwój dziecka. Ekspozycja na muzykę oraz tekst kołysanki stymuluje mózg niemowlęcia do pracy, a to ma znaczący wpływ na rozwój słuchu, mowy, oraz przyswajanie nowej wiedzy oraz umiejętności. Słuchanie kołysanek przed snem rozwija pamięć, koncentrację oraz wzbogaca słownictwo. Co więcej, naukowcy udowodnili, że śpiewanie dziecku ma korzystny wpływ na rozwój połączeń pomiędzy lewą a prawą półkulą mózgu. Są to specyficzne połączenia, które powstają we wczesnym okresie dzieciństwa i mają później wpływ na rozwój innych umiejętności.

Niwelowanie stresu

Nucenie kołysanki przed snem i kojący, znajomy głos działa na dziecko uspokajająco i wprawia w stan relaksu. Jest to szczególnie przydatne w sytuacjach kryzysowych. Pozwala odwrócić uwagę wnuka od bolącego brzuszka w przypadku dolegliwości kolkowych. Kiedy dziecko odczuwa jakikolwiek dyskomfort, nucenie kołysanki połączone z głaskaniem i przytulaniem pozwalają uspokoić niemowlę i nieco zmniejszyć dokuczliwe dolegliwości. Śpiewanie pomaga również w innych sytuacjach, które mogły zdenerwować dziecko. Jeśli Twój wnuk nie lubi momentu przebierania lub zmiany pieluszki, spróbuj mu zaśpiewać.

Wspomaganie rozwoju mowy

Kołysanki powtarzane przy każdym zaśnięciu dość łatwo zapadają w pamięć. Dziecko na początku zaczyna rozpoznawać melodie oraz rytm, a później, z czasem również słowa. Często powtarzające się wyrazy odgrywają ogromne znaczenie w rozwijaniu mowy. Dziecko szybciej oswaja się ze słowami, a zapamiętane wyrazy będzie starało się później powtarzać. Kiedy tylko masz okazję, śpiewaj wnukowi do snu kołysanki, a w trakcie dnia rytmiczne wyliczanki. Zobaczysz, że szybko samo będzie Cię naśladować i wykorzysta znajome piosenki w czasie zabawy z misiami lub lalkami. Od tego niedaleko już do samodzielnego wypowiadania znanych słów z piosenki lub kołysanki.

Możliwość wczesnego rozpoznania nieprawidłowości w rozwoju niemowlęcia

Niedocenianą zaletą śpiewania dziecku kołysanek przed snem jest możliwość szybkiego rozpoznania nieprawidłowości w jego rozwoju. To, co powinno zwrócić Twoją uwagę to brak reakcji dziecka na śpiewaną kołysankę. Jeśli wnuk nie przejawia nią zainteresowania oraz nie utrzymuje kontaktu wzrokowego, może być wczesnym objawem problemów poznawczych oraz emocjonalnych. Jeśli natomiast dziecko nagle traci zainteresowanie kołysanką, która do tej pory go uspokajała, może to świadczyć o zapaleniu ucha, które powoduje niedosłuch. Wczesne wykrycie tego typu chorób ma duże znaczenie u tak małego dziecka i pozwala zniwelować ryzyko wystąpienia powikłań i komplikacji.

Kiedy zacząć śpiewać kołysanki?

Słuch u dziecka rozwija się już w 4-5 miesiącu ciąży i zdecydowanie warto śpiewać dziecku już wtedy. Nucenie kołysanek w czasie ciąży przyzwyczaja malucha do głosu domowników oraz rytmu melodii. Badania wskazują, że niemowlęta pamiętają piosenki, których często słuchała ich mama w czasie ciąży i szybciej się przy nich uspokajają.

Możesz śpiewać dziecku już od momentu narodzin. Warto wykorzystywać okazje, kiedy utulasz je do snu i cicho nucisz spokojne piosenki. Dziecko wówczas mimowolnie się uspokaja i tworzy się między Wami emocjonalna więź.

Najpopularniejsze kołysanki dla dzieci

Pomimo tego, że cały czas pojawiają się nowe kołysanki dla dzieci, największą popularnością cieszą się ponadczasowe klasyki. Na pewno kilka z nich będziesz pamiętać z okresu usypiania własnych dzieci.

Kotki dwa

Aaa, kotki dwa,
szarobure obydwa,
nic nie będą robiły,
tylko ciebie bawiły.

Aaa, kotki dwa,
szarobure obydwa,
jak się kotki rozigrały,
to dziecinę kołysały.

Aaa, kotki dwa,
szarobure obydwa,
jeden szary, drugi bury,
a ten trzeci myk! do dziury.

Aaa, kotki dwa,
szarobure obydwa,
żeby tylko jeden był,
to by z Tobą mleczko pił.

***

Był sobie król

Już księżyc zgasł, zapadła noc.
Sen zmorzył mą laleczkę.
Więc oczka zmruż, i zaśnij już,
opowiem Ci bajeczkę.
Więc oczka zmruż, i zaśnij już,
opowiem Ci bajeczkę.

Był sobie król, był sobie paź,
i była też królewna.
Żyli wśród róż, nie znali burz,
rzecz najzupełniej pewna.
Żyli wśród róż, nie znali burz,
Rzecz najzupełniej pewna.

Kochał ją król, kochał ją paź,
królewską tę dziewoję.
Królewna też kochała ich,
kochali się we troje.
Królewna też kochała ich,
kochali się we troje.

Tragiczny los, okrutna śmierć
w udziale im przypadła.
Króla zjadł kot, pazia zjadł pies,
królewnę myszka zjadła.
Króla zjadł kot, pazia zjadł pies,
królewnę myszka zjadła.

Lecz żeby Ci nie było żal,
dziecino ma kochana,
z cukru był król, z piernika paź,
królewna z marcepana.
Z cukru był król, z piernika paź,
królewna z marcepana.

***

Dorotka

Ta Dorotka, ta malusia, ta malusia,
tańcowała dokolusia, dokolusia,
tańcowała ranną rosą, ranną rosą,
i tupała nóżką bosą, nóżką bosą.

Ta Dorotka, ta malusia, ta malusia,
tańcowała dokolusia, dokolusia,
tańcowała i w południe, i w południe,
kiedy słonko grzało cudnie, grzało cudnie.

Ta Dorotka, ta malusia, ta malusia,
tańcowała dokolusia, dokolusia,
tańcowała i z wieczora, i z wieczora,
gdy szło słonko do jeziora, do jeziora.

Teraz śpi już w kolebusi, w kolebusi,
na różowej, na podusi, na podusi.
Chodzi senek koło płotka, koło płotka:
“Cicho, bo tam śpi Dorotka, śpi Dorotka…”

***

Iskiereczka

Z popielnika na Wojtusia
iskiereczka mruga:
Chodź, opowiem Ci bajeczkę,
Bajka będzie długa.

Była sobie raz królewna,
pokochała grajka.
Król wyprawił im wesele
i skończona bajka.

Była sobie Baba-Jaga,
miała chatkę z masła,
a w tej chatce same dziwy -
pst! iskierka zgasła.

Z popielnika na Wojtusia
iskiereczka mruga:
Chodź, opowiem Ci bajeczkę,
Bajka będzie długa.

Już ci Wojtuś nie uwierzy,
iskiereczko mała,
Chwilę błyśniesz, potem zgaśniesz,
ot - i bajka cała.

***

Złotowłosa królewna

Raz królewna złotowłosa
cudny miała sen,
że splatała złote włosy,
złociste jak len.

I przyszedł do niej grajek,
na skrzypcach zaczął grać
i mówi: Pójdź, królewno
konwalie ze mną rwać,
pójdź, pójdź,
pójdź, pójdź,
konwalie
ze mną rwać.

***

Śpij kochanie

W górze tyle gwiazd,
w dole tyle miast.
Gwiazdy miastu dają znać,
że dzieci idą spać.

Ach śpij, kochanie.
Jeśli gwiazdkę z nieba chcesz - dostaniesz.
Czego pragniesz, daj mi znać,
ja Ci wszystko mogę dać.
Więc dlaczego nie chcesz spać?

Ach śpij, bo nocą,
kiedy gwiazdy się na niebie złocą,
wszystkie dzieci, nawet złe,
pogrążone są we śnie,
a Ty jedna tylko nie.

Ref.: Aaaa, aaa,
były sobie kotki dwa.
Aaa, kotki dwa.
Szaro-bure, szaro-bure obydwa.

Ach śpij, bo właśnie
księżyc ziewa i za chwilę zaśnie!
A gdy rano przyjdzie świt,
księżycowi będzie wstyd,
że on zasnął, a nie Ty.

Ref.: Aaaa, aaa,
były sobie kotki dwa.
Aaa, kotki dwa.
Szaro-bure, szaro-bure obydwa.

Ach śpij, bo właśnie
księżyc ziewa i za chwilę zaśnie.
A gdy rano przyjdzie świt,
księżycowi będzie wstyd,
że on zasnął, a nie Ty.

***

Idzie niebo ciemną nocą

Idzie niebo ciemną nocą,
ma w fartuszku pełno gwiazd.
Gwiazdki błyszczą i migocą,
aż wyjrzały ptaszki z gniazd.

Jak wyjrzały, zobaczyły,
to nie chciały dłużej spać.
Kaprysiły, grymasiły,
żeby im po jednej dać.

Gwiazdki nie są do zabawy,
bo by nocka była zła.
Jak usłyszy kot kulawy,
śpijcie ptaszki, aaa…

***

Kołysanka dla Okruszka

Królu mój, Ty śpij, Ty śpij a ja
Królu mój, nie będę dzisiaj spał.
Kiedyś tam, będziesz miał dorosłą duszę,
Kiedyś tam, kiedyś tam…
Ale dziś jesteś mały jak okruszek,
Który los rzucił nam.

Skarbie mój, Ty śpij, Ty śpij a ja,
Skarbie mój, do snu Ci będę grał.
Kiedyś tam, będziesz spodnie miał na szelkach,
Kiedyś tam, kiedyś tam…
Ale dziś jesteś mały jak muszelka,
Którą los zesłał nam.

***

Dzwoń, dzwonku! (Kołysanka z 1894 roku)

Dzwoń, dzwonku! Dzwoń, srebrny!
Swój pacierz wieczorny.
Dzwoń, dzwonku! Dzwoń, srebrny!
Hymn czysty, jak łza.
Ku stronie podniebnej
Z wieżycy klasztornej,
Ku stronie podniebnej
Niech płynie pieśń twa.

Gdzieś w chacie wieśniaczej
Blask pada z komina,
Gdzieś w chacie wieśniaczej
Modlitwy szept mknie…
Za chmurnych tułaczy
Śle prośby dziecina —
Za chmurnych tułaczy
Paciorek swój śle.

W cmentarną mknie ciszę
Twój odgłos srebrzysty,
W cmentarną mknie ciszę
Stęskniony śpiew ten.
I zmarłych kołysze
Na spokój wieczysty —
I zmarłych kołysze
Na błogi, na sen!...

Swój pacierz wieczorny
Dzwoń, dzwonku! Dzwoń, srebrny!
Swój pacierz wieczorny
W gwiaździstą ślij toń…
Z wieżycy klasztornej
Ku stronie podniebnej,
Z wieżycy klasztornej
Dzwoń, dzwonku! Dzwoń… dzwoń!...

***

Kołysanka

Tuląc dziecinę w ramion swych sploty,
Taka daleka od ziemskich burz,
Śpiewałaś piosnkę, pełną prostoty,
Starą piosenkę: "Oczęta zmruż!"

I, słodką nutą ukołysany,
Z uśmiechem anioł usypiał twój,
A w mojej piersi, w piersi stroskanej,
Znów się rozszalał duchowy bój.

I jąłem dumać, że w świat daleki
Od ciebie, droga, iść muszę już...
A takbym wolał usnąć na wieki
Przy twojej piosnce: "Zmruż oczy, zmruż!..."

I jąłem dumać - o, moja święta! -
Czy dla mnie zawsze goryczy zdrój...
I brzmiała piosnka: "O, zmruż oczęta!..."
Z uśmiechem anioł usypiał twój...

Szła nocą bajka

Szła nocą bajka przez pola i wsie,
Przez zaklęty las.
Smutno było jej i źle,
Nawet jej przyjaciel - Księżyc - zgasł.
Wtem promyk świeczki
Na dróżkę padł
I piosenka - hop z okienka,
Za bajką w ślad!
Jutro znów wzejdzie ze snów
Kolorowy świat.
Znów będzie dróżką do kresu dnia
Bajeczka szła.
(Źródło: Bajka, piosenka końcowa)

Kołysanki dla dzieci - najczęściej zadawane pytania

1. Nie mam dobrego słuchu muzycznego, a śpiewanie nigdy nie wychodziło mi najlepiej. Bardzo fałszuję i żadna kołysanka nie brzmi tak, jak powinna. Czy mimo to powinnam śpiewać wnukowi do snu?

   Oczywiście, że tak! Bez względu na to, czy potrafisz śpiewać, czy nie, kołysanka nadal spełnia swoją rolę. Kojąca melodia utuli dziecko do snu, a Twój głos stanie się dla malca symbolem bezpieczeństwa i miłości. W śpiewaniu kołysanek umiejętności wokalne nie mają znaczenia. Znacznie ważniejsze jest budowanie więzi, poczucia bezpieczeństwa oraz rozwój poznawczy dziecka.

2. Dość często zajmujemy się wnukiem wieczorami i staramy się z mężem na zmianę usypiać go, śpiewając kołysanki. Czasem są jednak dni, że żadne z nas nie ma już sił śpiewać. Czy alternatywnie można dziecku włączyć płytę z kołysankami?

   Jeśli wnuk przyzwyczajony jest do zasypiania przy melodii kołysanek, płyta może być dobrą alternatywą na czas, kiedy jesteście zbyt zmęczeni, by śpiewać samodzielnie. Pamiętajcie jednak, by nie ustawiać głośności na zbyt wysokim poziomie. Kołysanka ma być tylko tłem, które usypia dziecko. Zbyt głośna muzyka może spowodować wręcz odwrotny skutek - dziecko się rozbudzi i będzie chętne do zabawy.

3. Chciałabym śpiewać wnukowi kołysanki, ale niestety, nie pamiętam ich melodii, ani rytmu. Nawet widząc tekst, nie jestem w stanie przypomnieć sobie, jak powinnam ją zanucić. Czy są jakieś strony w Internecie, gdzie można wysłuchać kołysanek i odświeżyć swoją pamięć?

   Jeśli nie pamiętasz melodii przytoczonych wyżej kołysanek, najszybciej przypomnisz ją sobie, odsłuchując piosenkę na popularnej platformie YouTube. Wystarczy, że wejdziesz na stronę i w oknie wyszukiwarki wpiszesz tytuł interesującej Cię kołysanki.