Jak pomóc wnukom w żałobie po śmierci jednego z dziadków?

Daj mu czas i pozwól na smutek

Kiedy Dziadkowie są nieodłączną częścią życia wnuków, utrata jednego z nich może być szczególnie bolesna. Każdemu dziecku po stracie Babci lub Dziadka trudno odnaleźć się w nowej sytuacji i przede wszystkim zrozumieć uczucia, jakie towarzyszą stracie. Nagle z beztroskiej rzeczywistości, dziecko zostaje przeniesione w świat nowych uczuć i emocji, których nie do końca rozumie.

Dzieci, które przeżywają żałobę po utracie ukochanych Babci lub Dziadka powinny mieć wsparcie dorosłych. Zarówno rodzice, jak i Dziadkowie powinni wykazać się niezwykłą delikatnością, empatią i zrozumieniem, aby dziecko przeżyło ten okres w sposób maksymalnie spokojny.

Każdy w okresie żałoby potrzebuje czasu na oswojenie się z brakiem ukochanej osoby. Czas leczy rany i wbrew pozorom, nawet poczucie największej straty, z czasem straci na sile. Żałoba to także czas smutku, na który każdy powinien mieć pozwolenie. Kiedy widzisz, że dziecko jest smutne i nie ma humoru, nie staraj się go uszczęśliwiać i zabawiać. Jego emocje muszą same się wyciszyć i smutek jest naturalnym elementem, który pozwala poradzić sobie z trudną sytuacją. Tłumienie emocji i prawdziwych uczuć może być na dłuższą metę bardzo szkodliwe i mieć trwały wpływ na psychikę dziecka.

Rozmawiaj

Dzieci, szczególnie te najmłodsze mogą nie rozumieć co się stało, a to na pewno wiąże się z licznymi pytaniami i chęcią rozmowy. Staraj się odpowiadać w sposób, który nie spowoduje u nich dodatkowego smutku, a jednocześnie sprawi, że uzyskają satysfakcjonującą odpowiedź. Jak rozmawiać z dzieckiem o śmierci? Warto przestrzegać kilku zasad:

1. Pamiętaj, by nie kłamać. Na pewno powiedzenie dziecku, że „Babcia wyjechała w długą podróż” jest kuszącą wizją ucieczki od tematu śmierci, jednak kłamstwo ma krótkie nogi. Dziecko, kiedy dowie się prawdy, na pewno poczuje żal i złość, że zostało oszukane. Warto oswajać dzieci z tematem śmierci, by były świadome, że jest to nieodłączna część życia każdego człowieka.
2. Wytłumacz dziecku znaczenie słowa „śmierć”. Wiele dzieci, szczególnie tych młodszych nie wie, co dokładnie oznacza, że ktoś „umarł”. Powiedz dziecku, że gdy ktoś umiera, jego ciało i umysł przestają działać. Możesz użyć sformułowania, że osoba, która umiera, zapada w wieczny sen. Jeśli masz problem z wyjaśnieniem dziecku pojęcia śmierci, możesz posłużyć się książką pt. „Żegnaj, panie Muffinie”. Została ona napisana specjalnie z myślą o najmłodszych, aby jak najłagodniej zaznajomić je z pojęciem śmierci.
3. Mów prostym językiem i opieraj się na faktach. Zbyt duża ilość informacji lub zawiły język na pewno nie sprawią, że dziecko lepiej zrozumie to, co się stało. Podawaj jedynie proste odpowiedzi, dostosowane do wieku dziecka. To właśnie takich najczęściej oczekują najmłodsi. Jeśli wnuk będzie chciał od Ciebie bardziej szczegółowych wyjaśnień, na pewno o to zapyta.
4. Podkreśl, że zachowanie lub myśli wnuka nie miały wpływu na śmierć Babci, lub Dziadka. Dzieci nie myślą racjonalnie i często swoją wiedzę o świecie opierają na bajkach i opowieściach. Pamiętaj, by podkreślić, że to, że dziecko coś zrobiło, lub czegoś nie zrobiło, nie przyczyniło się do śmierci bliskiej osoby.

Pozwól dziecku uczestniczyć w żałobie

Dorośli zwykle odciągają dziecko od czynności około pogrzebowych, chcąc zaoszczędzić mu bólu i przykrości. Tymczasem, szczególnie starsze dzieci, które rozumieją już nieco więcej, powinny mieć szansę odpowiednio pożegnać się z ukochaną Babcią lub Dziadkiem. Pozwól dziecku zdecydować, w jaki sposób chce się pożegnać.

Może to być własnoręcznie wykonana laurka, którą włoży do trumny, odśpiewana piosenka w czasie nabożeństwa, czy wierszyk wyrecytowany przy grobie Babci lub Dziadka. Na pewno po latach doceni to, że miało szansę na pożegnanie się z ukochaną osobą i być może, dzięki temu przeżycie żałoby będzie dla dziecka łatwiejsze.

Zaakceptuj przeżywanie żałoby na swój sposób

Dla dziecka śmierć Babci lub Dziadka to zwykle pierwsza tego typu sytuacja. Nic więc dziwnego, że trudno mu jest sobie z nią poradzić i nie wie, jak ma się zachować. Pamiętaj, że każdy przeżywa żałobę na swój sposób i powinieneś pozwolić na to także swojemu wnukowi. Dopóki jego zachowanie nie jest wyjątkowo niepokojące, pozwól dziecku przeżywać to w sposób, w jaki tego potrzebuje. Bez względu na to, czy będzie to słuchanie głośno muzyki, czy zamykanie się w pokoju z książką, na pewno z czasem jego zachowanie wróci do normy i emocje nieco się uspokoją.

Nie kryj się z własnymi emocjami

Kiedy poczucie straty dotyczy także Ciebie, nie kryj się przed dzieckiem z własnymi emocjami. Kiedy wnuk zastanie Cię płaczącego lub pogrążonego w smutki nie udawaj, że tego nie robisz. Dziecko musi wiedzieć, że każdy ma prawo na chwilę słabości i żałoby, a płacz, nawet mimo tego, że jest się „dorosłym” to nic złego. Wytłumacz mu, dlaczego płaczesz, wyjaśnij, dlaczego czujesz wyjątkowy smutek w związku z odejściem bliskiej osoby. Być może będzie to okazja do wspólnych wspomnień o zmarłym i wpłynie to na więź między Tobą, a wnukiem.

Zachowanie pamięci o zmarłym

Czas żałoby to dla dziecka okres wyjątkowo trudny, w trakcie którego potrzebne jest wsparcie najbliższych mu osób. Aby jak najlepiej je okazać w tym wyjątkowo smutnym momencie w życiu, należy stosować inne środki niż w przypadku wsparcia dorosłych. Pamiętajmy, że dzieci charakteryzują się innym sposobem myślenia, a także inaczej niż dorośli radzą sobie z emocjami.

Czas następujący bezpośrednio po pogrzebie jest dla dziecka okresem poszukiwania odpowiedzi i zrozumienia. Co dzieje się później? Wraz z upływem czasu najtrudniejszy moment mija i pozostaje pielęgnowanie pamięci o zmarłej osobie. Jest to ważne szczególnie w przypadku najmłodszych dzieci, które wraz z rozwojem zapominają wiele wydarzeń ze swojego wczesnego dzieciństwa. To do Twoich zadań należy pielęgnowanie wspomnień i sprawienie, że najmłodsi członkowie rodziny, nawet po wielu latach będą pamiętać czas spędzany ze zmarłym Dziadkiem lub Babcią. Jak zrobić to w sposób kreatywny i ciekawy dla dziecka?

Szkatułka Pamięci

Niedługo po pogrzebie warto wykonać wspólnie z dzieckiem Szkatułkę Pamięci. Schowajcie w niej rzeczy, które najbardziej kojarzą Wam się ze zmarłą osobą. Mogą to być wspólnie zbierane na plaży muszelki, bilety do kina lub pociągu, biżuteria, ulubione ubranie, perfumy, zdjęcia lub ususzony kwiat z pogrzebu. W chwili smutku będziecie mogli wspólnie do nich wracać i poczujecie obecność bliskiej osoby, która już odeszła. Dzięki temu podtrzymacie również pamięć o niej i wspomnienia wspólnie spędzonych chwil będą w umyśle dziecka nadal żywe.

Kronika Rodzinna

Jest to bardzo dobry sposób, aby nie tylko podtrzymać pamięć o zmarłej osobie, ale także podkreślić przynależność dziecka do rodziny. Uporządkujcie stare zdjęcia i wklejcie je z odpowiednimi datami i opisami do wielkiej księgi, którą będziecie wspólnie uzupełniać wraz z kolejnymi wydarzeniami rodzinnymi. Dzięki temu pamięć o nich nie zginie i dziecko, nawet kiedy dorośnie, będzie mogło wrócić do nich wspomnieniami korzystając z kroniki.

Wspólne jej prowadzenie to również świetna okazja do nawiązania głębszej relacji z wnukiem. Jest to bardzo kreatywny sposób spędzenia czasu, który na pewno ukształtuje charakter dziecka i podkreśli ważne w życiu wartości.

Opowieści rodzinne

Jako Dziadkowie dysponujecie bardzo dużą ilością pozytywnych wspomnień, które ucieszą niejednego wnuka. Możecie wykorzystać je do podtrzymania pamięci o zmarłej osobie. Na pewno przypomnisz sobie nie jedną zabawną lub ciekawą historię z jej udziałem. Dla wnuków może to być również okazja, by poznać zmarłych Babcię lub Dziadka z innej strony. Dla wielu dzieci myśl o tym, że Dziadkowie byli kiedyś bardzo młodzi i zachowywali się lekkomyślnie, jest niemal nie do wyobrażenia. Dzięki historiom opowiedzianym przez Ciebie dzieci spojrzą na życie z większym dystansem i będą mogły spojrzeć na śmierć z innej perspektywy.

Wspólne odwiedzanie cmentarza

Wielu dorosłych nie zabiera dzieci na cmentarz, chcąc oszczędzić im smutnego widoku i powrotu złych wspomnień. Z perspektywy rozwoju emocjonalnego dziecka jest to zła decyzja. Regularne odwiedzanie cmentarza i pielęgnowanie grobów zwraca uwagę na dwie kwestie: przemijanie oraz odpowiedzialność za zmarłych. Dzieci odwiedzając groby od najmłodszych lat, uczą się, że życie na ziemi nie trwa w nieskończoność i każdy kiedyś umrze. Wraz z wiekiem pojawiają się nowe pytania, które pozwalają zrozumieć temat śmierci. Wówczas, sam pogrzeb, który przydarzy się, kiedy dziecko ma już 7 lub więcej lat nie jest dla niego tak traumatycznym przeżyciem.

Odwiedzając grób Babci lub Dziadka zadbaj o to, aby dziecko miało swój udział w pielęgnowaniu go, sprzątaniu oraz paleniu zniczy. Dzięki temu zyska poczucie odpowiedzialności za zmarłych i samo w przyszłości będzie pamiętać o tym, by z szacunkiem i oddaniem troszczyć się o groby zmarłych w rodzinie.

Obchodzenie ważnych rocznic

Pamięć o osobie zmarłej to także obchodzenie ważnych w jej życiu rocznic. Czy są to urodziny, Dzień Babci, czy rocznica śmierci, warto wybrać się wspólnie na cmentarz i odwiedzić grób zmarłego bliskiego. W ten dzień warto także oddać się wspomnieniom oraz rozmowom na temat bliskiej osoby. Aby dodatkowo uczcić i podkreślić rocznicę, możesz zabrać wnuki w ulubione miejsca zmarłej Babci lub Dziadka. Czy będzie to ulubiona lodziarnia? Kawiarnia? A może ławka w parku? Dzięki temu nie tylko poczujecie ze zmarłą osobą bliską więź, ale również stworzycie nowe, piękne wspomnienia, które będą towarzyszyć zarówno Wam, jak i dzieciom przez wiele kolejnych lat.

Żałoba po śmierci Dziadków – Wasze pytania

1. Moja wnuczka niedawno przeżyła nagłą śmierć swojej drugiej Babci. Było to dla niej bardzo wstrząsające przeżycie. Teraz codziennie do mnie dzwoni i pyta o zdrowie, bojąc się, że coś mi się stanie. Jak wytłumaczyć dziecku to, co się stało? Nie chcę, by wnuczka żyła w ciągłym stresie.

   Przede wszystkim musisz wyjaśnić wnuczce, że nagła śmierć jej drugiej Babci nie oznacza, że Ty także wkrótce ją opuścisz. Przy najbliższej okazji wytłumacz dziecku zjawisko śmierci i podkreśl, że dotyka osoby w różnym wieku oraz z różnych powodów. Wnuczka w tym momencie powinna poczuć przede wszystkim poczucie stabilności oraz bezpieczeństwa. Staraj się często ją odwiedzać, a w czasie rozmów poruszaj lekkie, codzienne tematy. Zadbaj o to, by rozmowy przez telefon nie były przygnębiające, a stały się przyjemne i kojące dla dziecka.

2. Wnuczek niedawno doświadczył śmierci swojego Dziadka. Zajmuję się nim od tego czasu regularnie i martwi mnie jego reakcja na to przykre doświadczenie, a raczej jej brak. Wnuczek ma 6 lat i wydaje mi się, że powinien już rozumieć na tyle dużo, żeby odczuwać smutek po stracie Dziadka. Tymczasem sprawia wrażenie, jakby nic się nie wydarzyło.

   Reakcje dzieci na tak trudne wydarzenia mogą być różne. Składa się na to bardzo wiele czynników takich jak stopień zażyłości relacji z Dziadkiem, wiek dziecka, jego dojrzałość emocjonalna, a także zachowanie rodziców. Być może w jego domu rodzice zachowują się w podobny sposób. Spróbuj porozmawiać na ten temat z rodzicami dziecka. Oni najlepiej będą wiedzieć, czy zachowanie chłopca odbiega od normy i czy są powody do obaw.

3. Wkrótce czeka nas w rodzinie pogrzeb bliskiej osoby. Chciałam, by moje wnuki również w nim uczestniczyły, jednak ich rodzice nie wyrażają na to zgody. Uważają, że dzieci (5 i 6 lat) są zbyt małe, by brać udział w tak smutnym wydarzeniu. Czy podejmują dobrą decyzję? Czy mogę zrobić coś, żeby ją zmienić?

   Warto zaznajamiać dzieci ze zjawiskiem śmierci, szczególnie jeśli jest ku temu okazja. Później, w przypadku śmierci bardzo bliskiego członka rodziny takiego jak Dziadek lub Babcia jest im stosunkowo łatwiej oswoić się z poczuciem straty. Możesz porozmawiać na ten temat z rodzicami dzieci, jednak pamiętaj, że to do nich należy ostateczna decyzja w sprawie obecności wnuków na pogrzebie. Być może nie uda Ci się ich przekonać i powinnaś uszanować ich zdanie.

4. W najbliższym czasie odbędzie się pogrzeb drugiego Dziadka moich wnucząt. Pierwszy raz będą uczestniczyć w takim wydarzeniu i wydaje mi się, że do tej pory nie do końca rozumieją, co się stało. Obawiam się, że widok Dziadka w trumnie i cała uroczystość może je przerazić i być dla nich wstrząsem. Jak mogę oswoić wnuki z tym, co czeka je w trakcie pogrzebu?

   Przede wszystkim pierwszym krokiem, jaki możesz zrobić, to wyjaśnić dziecku co dokładnie się stało i co to znaczy, że Dziadek umarł. Kolejno, spróbuj opowiedzieć dziecku przebieg pogrzebu, opowiedz, co będzie się działo w trakcie uroczystości. Kiedy dziecko będzie na pewne rzeczy przygotowane i zostanie o nich uprzedzone, jest szansa, że lepiej przyjmie to, co będzie widziało na własne oczy. Zrozumienie tematu śmierci również będzie przydatne, ponieważ wówczas dziecko będzie rozumiało, co się stało i lepiej oswoi się z faktem pogrzebu ukochanego Dziadka. Jeśli dziecko jest malutkie lepiej nie zabierać je na uroczystości przy otwartej trumnie, aby wnuczek nie doznał szoku. Możecie zabrać go na ceremonię pogrzebową w Kościele, kiedy trumna jest już zamknięta.