Przemoc w szkole - jak pomóc dziecku w trudnych sytuacjach?

Przemoc w szkole - jej rodzaje i charakterystyka

Przemoc w szkole objawia się na różne sposoby.

Wyróżnia się kilka podstawowych jej rodzajów:

• Przemoc werbalna: to przemoc słowna, najczęściej obejmuje wyśmiewanie i przezywanie, używanie wyzwisk i obrażanie.
• Przemoc fizyczna: zwykle w jej zakres wchodzą: bicie, kopanie, popychanie, szturchanie. Nierzadko ofiara zamykana jest w jednym z pomieszczeń (np. w łazience), a następnie zmuszana do wykonywania upokarzających czynności. Niektórzy oprawcy zabierają lub chowają należące do niej rzeczy.
• Przemoc psychiczna: w tym przypadku napastnik szantażuje ofiarę lub wysyła pod jej adres pogróżki. W ramach przemocy izoluje ją też od grupy, prowokuje ją i ośmiesza wśród rówieśników. Bullying tego rodzaju może również przyjmować formę jeszcze bardziej zawoalowaną - chodzi tu m.in. o rozpuszczanie plotek na temat danej osoby, a także zachęcanie innych do jej wykluczania, ignorowania, pomijania oraz obniżania jej statusu w grupie.
• Cyberbullying (cyberprzemoc): jest to termin oznaczający przemoc przez Internet - często przenosi się ona ze szkoły do sieci. To właśnie w ten sposób rozpuszczane są plotki na czyjś temat oraz tworzone są memy ośmieszające daną osobę. Nierzadko do sieci wrzucane są także kompromitujące obrazki czy informacje, które nie mają nic wspólnego z prawdą.

Zdarza się, że wszystkie formy przemocy występują jednocześnie lub naprzemiennie. Przez to, że w grę wchodzi często cyberbullying, przemoc nie kończy się w szkole, tylko trwa cały czas - przykładowo, ofiara może wieczorem korzystać z mediów społecznościowych i widzieć, jak inni się z niej naśmiewają.

Jak pomóc dziecku radzić sobie z przemocą?

Zastanawiasz się, jak pomóc swojemu wnukowi? Przedstawiamy najważniejsze informacje.

Dowiedz się jak najwięcej o danej sytuacji

Jeśli widzisz, że coś niepokojącego dzieje się z dzieckiem, warto z nim przede wszystkim o tym porozmawiać się i zorientować, jak wygląda sytuacja.

Warto wówczas dowiedzieć się:

• czy wnuk jest ofiarą regularnego nękania?
• czy nękają go starsze dzieci (czy rówieśnicy)?
• czy chodzi o jedną, niewinną sprzeczkę, czy o długo trwającą przemoc?
• czy to, czego doznaje dziecko, nie podchodzi pod łamanie prawa?
• czy dziecko jest w stanie poradzić sobie bez pomocy?

Istotne jest to, aby zebrać jak najwięcej faktów. Dowiedz się, kto jest winowajcą i dlaczego prześladuje dziecko (o ile w ogóle można znaleźć odpowiedź na to pytanie). Sprawdź, w których miejscach jest ono nękane (np. w klasie, szkole, drodze do szkoły). Zbadaj, czy chodzi o przemoc dla samej przemocy, czy również np. o wymuszanie pieniędzy. Istotne jest także to, czy chodzi o wyzwiska, groźby, czy może także o przemoc fizyczną. Zapytaj wnuka także o to, czy jest ono jedyną ofiarą, czy jest takich osób więcej. Pamiętaj, aby cała rozmowa przebiegała w przyjaznej atmosferze - wszystkie pytania zadawaj z wyczuciem i delikatnością. Dzięki temu istnieje większa szansa na to, że uzyskasz szczerą odpowiedź.

Okaż wnukowi wsparcie

Ważne, aby okazać dziecku swoje wsparcie. Jednocześnie należy zachować spokój, choć nie jest to łatwe - w końcu nikt z nas nie chce, aby dziecku stała się krzywda. Możesz otwarcie powiedzieć o tym, co myślisz o postawie oprawców, ale tak, aby dziecko nie poczuło, że Twoja złość wynika z jego biernego zachowania. Wnuk powinien wiedzieć, że jesteś po jego stronie i że pomożesz mu poradzić sobie z tą trudną sytuacją. Może się on podczas takiej rozmowy popłakać - wówczas wystarczy go po prostu przytulić.

Zbierz dowody na winę oprawców

Jeśli chcesz zgłosić sprawę w szkole lub porozmawiać z rodzicami oprawców, zbierz dowody na ich winę. Przykładowo mogą to być materiały zamieszczone w Internecie, różnego rodzaju notki czy też liściki. Jeśli doszło do powstania śladów na ciele, także należy je pokazać (można je np. sfotografować) lub udać się do lekarza, aby wykonał obdukcję oraz przygotował odpowiednią dokumentację. Przyda się również opinia psychologa.

Zgłoś sprawę do wychowawcy

Jeśli zauważysz, że sprawa jest poważna, w pierwszej kolejności warto zgłosić to wychowawcy (jeśli trzeba, to również na piśmie). Na początku powinien on zebrać jak najwięcej informacji na dany temat, a następnie porozmawiać z dziećmi - zarówno z ofiarą, jak i sprawcą. Wskazana jest też konsultacja z resztą grupy oraz całą klasą. Jeśli sprawa zostanie zignorowana, może to skutkować dalszymi konsekwencjami. Wychowawca powinien więc zadbać o to, żeby uczniowie wiedzieli, że to, co się dzieje, jest dostrzegane przez dorosłych i że chcą oni przywrócić wszystkim poczucie bezpieczeństwa.

Dobrze byłoby również, gdyby wychowawca porozmawiał z rodzicami oprawców, tak aby ich dzieci zaniechały dalszych, przemocowych zachowań. Często w takich sytuacjach doprowadza się też do konfrontacji rodziców reprezentujących dwie przeciwne strony - wówczas przydałoby się opracować wspólny plan działania. Warto w czasie takiej rozmowy pokazać też dowody na winę dzieci.

Następnie wychowawca powinien monitorować, czy wdrożone przez niego działania przynoszą jakieś skutki, czy też przemoc dalej ma miejsce. Jeśli nic się nie zmieniło, należy podjąć kolejne, dodatkowe działania. Na szczęście coraz więcej szkół opracowuje odpowiednie procedury reagowania na przemoc. Co więcej, nawet jeśli nie ma o nich mowy w wewnętrznych dokumentach, ani w statucie szkoły, szkoła i tak ma obowiązek na tego rodzaju sytuacje reagować.

Nauczyciel może poprosić o pomoc również specjalistów - szkolnego psychologa, pedagoga bądź osobę pracującą w zaufanej poradni. Oprócz osobnych spotkań z ofiarami i napastnikami, warto byłoby np. przygotować dla całej szkoły lub klasy warsztaty na temat tego, czym jest przemoc. Aby nie doszło po raz kolejny do trudnych sytuacji, wychowawca powinien też pomyśleć, co może zrobić, aby bardziej zintegrować klasę.

Zgłoś sprawę do dyrektora

Jeśli wychowawca nie zareaguje w żaden sposób lub podjęte działania okażą się nieskuteczne, należy poinformować o sprawie dyrektora szkoły. Jeśli to zignoruje, trzeba wystąpić do niego o pisemne uzasadnienie, w którym ma obowiązek wyjaśnić, dlaczego się daną sprawą nie zajął. Warto też wówczas rozważyć wysłanie skargi do kuratorium.

Ważne jest to, że zapewnienie bezpieczeństwa uczniom w szkole nie jest kwestią dobrej woli dyrektora - zgodnie z prawem ma on obowiązek o nie zadbać. Jest to konieczne na mocy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 09.08.2017 r. § 2 ust. 2 pkt 4, § 3, § 23. Osoba pełniąca takie stanowisko powinna również zaproponować objęcie ucznia będącego ofiarą opieką psychologiczną. Jeśli dyrektor tego nie zrobi, sprawą może zająć się kurator oświaty, który oceni również - w związku z tym - pracę osoby stojącej na czele szkoły. Jeżeli okaże się, że nie podjęła ona żadnych działań, może być ona nawet zwolniona dyscyplinarnie.

Warto dodać, że jeżeli oprawca jest bardzo agresywny, dyrektor powinien zgłosić ten problem do sądu rodzinnego oraz postarać się o jego przeniesienie do innej szkoły. Jeżeli postanowi on jednak nic nie robić, można zgłosić problem nie tylko do kuratorium, ale również do burmistrza, wójta czy prezydenta.

Pomóż dziecku i skonsultuj się z psychologiem

Jeśli uznasz, że zagrożenie nie minęło, podpowiedz dziecku, jak może się bronić. Jeśli chodzi o przemoc fizyczną, poradź mu, żeby zawsze starało się przebywać w czyimś towarzystwie oraz nie chodziło w miejsca odosobnione. Warto też wspólnie rozważyć, co powiedzieć oprawcy, kiedy po raz kolejny zaczepi Twojego wnuka. A jeżeli szkoła nie zapewniła mu opieki psychologicznej, warto samemu zgłosić się do odpowiedniej osoby. Konsultacja ze specjalistą może przydać się również Tobie - psycholog powinien Ci udzielić cennych wskazówek oraz zaproponować rozwiązania, które mogą okazać się przydatne dziecku. Dzięki rozmowom z psychologiem Twój wnuk powinien nauczyć się również odpowiednio reagować na trudne sytuacje.

Zgłoś sprawę na policję

W trudnych przypadkach warto się zgłosić na policję i opowiedzieć o szczegółach sprawy. Pamiętaj, że każdy rodzaj przemocy jest niezgodny z prawem - niezależnie od tego, czy chodzi o bicie, nękanie czy też o cyberprzemoc. Każda z nich jest szczegółowo opisana i wiąże się z nieprzyjemnymi konsekwencjami dla oprawcy. Twój wnuk może również samodzielnie zgłosić sprawę na policji, ale tylko wtedy, gdy jest pełnoletni - w przeciwnym razie musi zrobić to jego opiekun prawny. Ty zatem również nie możesz samodzielnie się tym zająć, w takich sytuacjach warto poprosić o pomoc rodzica. Policja w następnej kolejności może skierować sprawę do sądu rodzinnego. W szczególnie skomplikowanych przypadkach warto natomiast skontaktować się z Rzecznikiem Praw Dziecka.

Skontaktuj się z odpowiednią fundacją

Istnieją obecnie stowarzyszenia, które zajmują się problemem przemocy w szkole. Warto zwrócić uwagę choćby na Fundację Dajemy Dzieciom Siłę. Pomaga ona zarówno rodzicom, dzieciom, jak i nauczycielom, którzy nie wiedzą, jak sobie poradzić z przemocą wśród uczniów. W trudnych sytuacjach można też zadzwonić na numer 800 100 100 - jest to specjalny Telefon dla Rodziców i Nauczycieli w Sprawie Bezpieczeństwa Dzieci. Mogą z niego korzystać zarówno rodzice, jak i nauczyciele, którzy potrzebują konsultacji. Jest on dostępny od poniedziałku do piątku, w godzinach od 12.00 do 15.00.

Zaproponuj zmianę szkoły

Jeśli oprawcy zaprzestaną niektórych zachowań, ale dziecko nadal będzie czuło się źle w szkolnym otoczeniu, można pomyśleć o zmianie placówki edukacyjnej. Czasem jest to jedyne rozwiązanie - być może dopiero tam Twój wnuk zazna bezpieczeństwa oraz spokoju.