Jak napisać testament i co powinno się w nim znaleźć?

Co to jest testament i kto może go sporządzić?

Testament jest dokumentem, którym można rozporządzić swoim majątkiem po śmierci. Może go sporządzić każda osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnych, czyli osoba pełnoletnia i nieubezwłasnowolniona całkowicie lub częściowo. Co ważne, testament może zawierać rozporządzenie majątkiem tylko przez jedną osobę. Oznacza to, że niedopuszczalne jest sporządzenie wspólnego testamentu, na przykład z małżonkiem. Testament sporządzony przez więcej niż jedną osobę jest bezwzględnie nieważny.

Sporządzając testament, możesz dowolnie rozporządzić swoim majątkiem. A więc w testamencie samodzielnie decydujesz o tym, czy:

• przekazujesz cały spadek jednej osobie,
• dzielisz swój majątek pomiędzy poszczególne osoby,
• zapisujesz poszczególne przedmioty majątkowe konkretnym osobom,
• przekazujesz swój majątek na fundację lub inną organizację.

Rodzaje testamentów

Polskie prawo przewiduje dwie formy testamentu:

• testamenty zwykłe, do których należy: testament holograficzny, testament notarialny i testament allograficzny,
• testamenty szczególne, do których należą: testament ustny, testament podróżny i testament wojskowy.

Testamenty zwykłe

Testamenty zwykłe są testamentami sporządzanymi w zwyczajnych okolicznościach. Możesz je swobodnie sporządzić gdy podejmiesz decyzję o rozporządzeniu swoim majątkiem na wypadek śmierci.

Testament holograficzny

Testament holograficzny to inaczej testament sporządzony własnoręcznie. Warunkiem ważności takiego testamentu jest sporządzenie go w całości pismem ręcznym, podpisanie i opatrzenie datą. Zatem elementami testamentu własnoręcznego są:

• właściwa treść testamentu sporządzona pismem ręcznym
• podpis
• data

Brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów. Data jest zatem elementem testamentu własnoręcznego, która stwierdza, czy w dniu sporządzania ostatniej woli, jesteś świadomy tego co robisz, a przede wszystkim czy nie byłeś w tej chwili ubezwłasnowolniony.

Testament notarialny

Testament notarialny to rozporządzenie majątkiem na wypadek śmierci w formie aktu notarialnego. Testament w takiej formie uważany jest za najbezpieczniejszy ze względu na to, że:

• jest sporządzony przed osobą wykonującą zawód zaufania publicznego,
• notariusz przechowuje Twój testament i po Twojej śmierci zajmuje się jego wykonaniem,
• masz pewność, że Twój testament nie zaginie.

Sporządzenie testamentu przed notariuszem ma jedną bardzo ważną zaletę. Notariusz daje bowiem pewność, że Twój testament zostanie znaleziony. Tak się może natomiast nie stać, jeżeli sporządzasz testament własnoręczny i postanawiasz go gdzieś ukryć. Notariusze przy spisywaniu testamentu pytają, czy chce się, by informacja o tym, że spisuje się ostatnią wolę trafiła do Notarialnego Rejestru Testamentów. Jeżeli się zgodzisz, Twój testament zostanie tam wpisany (bez treści – jest to tylko informacja o jego istnieniu). Dzięki wpisowi do rejestru, Twoi spadkobiercy szukając testamentu, dowiedzą się czy on w ogóle istnieje.

Testament allograficzny

Testament allograficzny to testament sporządzony przez oświadczenie swojej ostatniej woli ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego w obecności dwóch świadków.

Złożone oświadczenie spisywane jest w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków, który następnie musi być podpisany przez spadkodawcę, świadków oraz osobę, wobec której wola została oświadczona.

Sporządzenie testamentu w tej formie nie jest możliwe przez osoby głuche oraz nieme.

Testamenty szczególne

Testamenty szczególne odznaczają się tym, że sporządzane są w nadzwyczajnych okolicznościach, które uniemożliwiają sporządzenie testamentu zwykłego. Testamenty szczególne są sporządzane w sytuacjach grożących rychłą śmiercią. Co ważne, testamenty szczególne tracą moc z upływem 6 miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu. Bieg tego terminu ulega zawieszeniu przez czas, w ciągu którego spadkodawca nie ma możności sporządzenia testamentu zwykłego.

Testament ustny

Testament ustny można sporządzić jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe albo znacznie utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków.

Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie. Jeżeli treść testamentu nie została w ten sposób stwierdzona, można ją w ciągu 6 miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Można także poprzestać na zeznaniach dwóch świadków, jeżeli przesłuchanie wszystkich trzech nie jest możliwe lub jest znacznie utrudnione.

Testament podróżny

Podczas podróży na polskim statku wodnym lub powietrznym można sporządzić testament przed dowódcą statku lub jego zastępcą w ten sposób, że spadkodawca oświadcza swą wolę dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności dwóch świadków. Dowódca statku spisuje wolę spadkodawcy, po czym pismo podpisują spadkodawca, świadkowie oraz dowódca statku lub jego zastępca.

W przypadku, gdy zachowanie formy testamentu podróżnego nie jest możliwe, można sporządzić testament ustny.

Testament wojskowy

Testament wojskowy jest formą testamentu przeznaczoną dla żołnierzy oraz osób powiązanych z Siłami Zbrojnymi. Prawo do sporządzenia testamentu wojskowego przysługuje:

• żołnierzom pełniącym czynną służbę wojskową,
• pracownikom cywilnym zatrudnionym w Siłach Zbrojnych,
• osobom cywilnym towarzyszącym siłom zbrojnym – członkom Polskiego Czerwonego Krzyża i służbom medycznym oraz osobom wykonującym czynności duszpasterskie,
• osobom cywilnym na obszarze będącym pod zarządem organów wojskowych.

Co istotne, sporządzenie testamentu wojskowego jest możliwe jedynie w razie mobilizacji, wojny oraz w czasie przebywania w niewoli.

Co powinno znaleźć się w testamencie?

Poznałeś już rodzaje testamentów, które można sporządzić w celu przekazania swojej ostatniej woli. Samodzielnie możesz sporządzić jedynie testament holograficzny, czyli własnoręcznie napisany, opatrzony datą i podpisany.

Taki testament może wyglądać na przykład w ten sposób:

Testament w takiej formie będzie ważny, jeżeli będzie w całości sporządzony pismem ręcznym. Nie może więc być on napisany na komputerze i własnoręcznie podpisany bo będzie on nieważny. Testament napisany pismem ręcznym nie musi być sporządzany przed notariuszem. Możesz go sporządzić na zwykłej kartce papieru.

Testament odręczny może być również w formie:

• napisanej kredą na ścianie,
• wyrytej dłutem w murze albo w drewnie,
• napisany na kawałku skóry albo na szkle.

Powołując daną osobę w testamencie, nie musisz określać jaki składnik majątku zapisujesz. Powołany spadkodawca dziedziczy bowiem w określonym ułamku. Jeżeli nie określisz jego części – przypada on spadkobiercom w częściach równych. W przypadku gdy chcesz, aby po Twojej śmierci na określoną osobę nie przeszedł udział w majątku, a określona rzecz, musisz skorzystać z zapisu lub zapisu windykacyjnego.

Zapis zwykły oznacza zobowiązanie spadkobiercy do spełnienia określonego świadczenia majątkowego – na przykład do przeniesienia własności samochodu – na rzecz określonej osoby (zapisobiercy). Wówczas osoba będąca zapisobiercą ma prawo żądać wydania przedmiotu zapisu od spadkobiercy.

Zapis windykacyjny oznacza natomiast określenie rzeczy, którą po Twojej śmierci ma otrzymać konkretna osoba. Dokonując takiego zapisu, Twój spadkobierca z chwilą Twojej śmierci stanie się właścicielem rzeczy lub prawa, które mu zapisałeś. Zapisu windykacyjnego możesz jednak dokonać tylko w testamencie w formie aktu notarialnego.

Sporządzenie testamentu a zachowek

Sporządzając testament, w którym zapisujesz swój majątek jednej lub kilku określonym osobom, musisz liczyć się z tym, że niektórym osobom przysługuje zachowek. Zachowek jest instytucją zabezpieczającą osoby najbliższe spadkodawcy, w razie gdy nie dostaną żadnej części spadku na mocy testamentu.

• dzieciom
• małżonkowi
• rodzicom

Osoby te w normalnych okolicznościach są powołane do spadku z ustawy i dziedziczą w częściach określonych przez prawo spadkowe. Jednakże w razie, gdy zdecydujesz się sporządzić testament i nie przekażesz nic tym osobom ze swojego majątku, mogą one domagać się zachowku od osoby, na którą przykładowo przepisałeś cały swój majątek. Wysokość zachowku wynosi połowę wartości udziału spadkowego, który przypadałby danej osobie w przypadku dziedziczenia ustawowego. W przypadku gdy osobą uprawnioną do zachowku jest osoba trwale niezdolna do pracy lub osoba małoletnia – zachowek wynosi 2/3 udziału spadkowego, który by tej osobie przypadał.

W testamencie możesz również wydziedziczyć członka rodziny.

Wydziedziczenie prawnie nazywa się pozbawieniem prawa do zachowku. Wydziedziczając, musisz wskazać w testamencie którego członka rodziny wydziedziczasz i z jakich powodów.

Musisz pamiętać, że powody wydziedziczenia są ściśle określone prawem. Należą do nich:

• uporczywe postępowanie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego wbrew woli spadkodawcy,
• dopuszczenie się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej czci,
• uporczywe nie dopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Odwołanie testamentu

Warto pamiętać, że sporządzony przez Ciebie testament możesz w każdej chwili odwołać. Odwołanie testamentu może nastąpić przez:

• sporządzenie nowego testamentu – w nowym testamencie należy wyraźnie wskazać, że odwołuje się poprzedni testament. Ważna jest tutaj data, ponieważ pozwala ona na stwierdzenie, który testament powstał później. Jeżeli w nowym testamencie nie odwołasz postanowień poprzedniego, to oba pozostają ważne w takim zakresie, w jakim ich treści nie są ze sobą sprzeczne,
• zniszczenie testamentu lub pozbawienie go cech, od których zależy jego ważność,
• dokonanie w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień.